السبت، 28 مايو 2011

کوردستانی - ئه‌گه‌ری‌ كردنه‌وه‌ی‌ نوێنه‌رایه‌تیی‌ یه‌كێتی‌ ئه‌ورووپا له‌ هه‌رێمی‌ كوردستان هه‌یه‌

کوردستانی - ئه‌گه‌ری‌ كردنه‌وه‌ی‌ نوێنه‌رایه‌تیی‌ یه‌كێتی‌ ئه‌ورووپا له‌ هه‌رێمی‌ كوردستان هه‌یه‌ 
 PNA- به‌ به‌شداریی نوێنه‌رایه‌تی حکومه‌تی هه‌رێم، کۆمیسیۆنی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌ورووپا باسی له‌ کردنه‌وه‌ی نوێنه‌رایه‌تی یه‌کێتی ئه‌ورووپا له‌ هه‌رێمی کوردستان کرد
رۆژی‌ چوارشه‌مه‌ی‌ رابردوو (25ی‌ ئایار/ مای‌) لیژنه‌ی‌ كاروباری‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ په‌رله‌مانی‌ ئه‌ورووپا كۆبوونه‌وه‌یه‌كی‌ سه‌باره‌ت به‌ ره‌وشی‌ عیراق و دواین سه‌ردانی‌ شاندی‌ په‌رله‌مان بۆ به‌غدا و كوردستان ساز كرد.
له‌م كۆبوونه‌وه‌یه‌دا كه‌ نوێنه‌رایه‌تیی‌ حكوومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان تێیدا به‌شدار بوو، باس له‌ ده‌ست پێكردنی‌ هه‌وڵه‌كانی‌ كۆمسیۆنی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ ئه‌ورووپا كرا بۆ كردنه‌وه‌ی‌ نوێنه‌رایه‌تی‌ له‌ هه‌ولێری‌ پایته‌ختی‌ هه‌رێم.
ئه‌ندامانی‌ لیژنه‌ی‌ كاروباری‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ ئه‌ورووپا، به‌ ئاماژه‌ به‌ دواین سه‌ردانی‌ شاندی‌ ئه‌ورووپا بۆ هه‌ولێر، باسیان له‌ پێشكه‌وتنی‌ به‌رچاوی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان كرد و زۆربه‌ی‌ ئه‌ندامانی‌ كۆبوونه‌وه‌كه‌ هاوده‌ن بوون له‌سه‌ر پشتگیری‌ كردن له‌ بیرۆكه‌ی‌ كردنه‌وه‌ی‌ نوێنه‌رایه‌تیی‌ كۆمسیۆنی‌ كاروباری‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ په‌رله‌مانی‌ ئه‌ورووپا.
هه‌روه‌ها رۆژی‌ پێنج شه‌مه‌ (26ی‌ ئایار/ مای‌) له‌ په‌رله‌مانی‌ ئه‌ورووپا، سمینارێك سه‌باره‌ت به‌ ره‌وشی‌ كه‌مایه‌تیه‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ و ئایینیه‌كانی‌ عیراق ساز كرا و نوێنه‌رایه‌تیی‌ حكوومه‌تی‌ هه‌رێم له‌ یه‌كێتی‌ ئه‌ورووپا به‌شداری‌ تێدا كرد.
ئه‌م سمیناره‌ له‌ لایه‌ن "ئانا گۆمێس" ئه‌ندامی‌ په‌رله‌مانی‌ ئه‌ورووپا و به‌ هاوكاری‌ گرووپی‌ (International Minority rights group)  كه‌ رێكخراوێكی‌ چاودێری‌ مافه‌كانی‌ كه‌مایه‌تیه‌كانه‌ له‌ جیهاندا، ساز كرا.
له‌م سمیناره‌دا دوای‌ باسێكی‌ گشتی‌ سه‌باره‌ت به‌ هه‌موو كه‌مایه‌تیه‌كانی‌ عیراق، تیشك خرایه‌ سه‌ر دۆخی‌ كریستیانه‌كان و ئاماژه‌ به‌ جیاوازیی‌ گوزه‌رانی‌ كریستیانه‌كانی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان و ناوچه‌كانی‌ ژێر ده‌سه‌ڵاتی‌ ناوه‌ندیی‌ به‌غدا كرا
درێژه‌ی بابه‌ت...

الخميس، 26 مايو 2011

هه‌شته‌مین جڤاتی گشتیی كۆنگره‌ی گه‌لی كوردستان به‌ڕێوه‌چوو

ژماره‌یه‌ك گه‌ریلای هێزی پاراستنی گه‌ل له‌ كاتی مه‌شقێكی سه‌ربازیدا

تایبه‌ت به‌ بلۆگی بێریڤان

كۆنسه‌ی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی كۆما جڤاكێن كوردستانی سه‌ر به‌ دیوانی سه‌رۆكایه‌تی كۆنگره‌ی گه‌ل له‌ به‌یاننامه‌یه‌كدا ده‌ره‌نجامه‌كانی هه‌شته‌مین جڤاتی گشتیی كۆنگره‌ی گه‌ل راده‌گه‌یه‌نێت و داواش له‌ جیهان ده‌كات ده‌ستبه‌رداری نكۆڵی و قڕكردنی كێشه‌ی كورد بن.
له‌ به‌یاننامه‌كه‌دا هاتووه‌ هه‌شته‌مین جڤاتی گشتی كۆنگره‌ی گه‌ل دوا گۆڕانكاری و په‌ره‌سه‌ندنه‌كانی خۆرهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاستی به‌ ئاماده‌بوونی نوێنه‌رانی هه‌ر چوار پارچه‌ی كوردستانی تاوتوێ كردووه‌، هه‌روه‌ها له‌پێناو به‌ربه‌ستكردن و پووچه‌ڵكردنه‌وه‌ی ئه‌و مه‌ترسی و هێرشانه‌ی ده‌كرێته‌ سه‌ر ده‌سكه‌وت و به‌رژه‌وه‌ندییه‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌كانی گه‌لی كوردستان, جڤاتی گشتی جه‌ختی له‌سه‌ر گرنگی ستراتیژی په‌ره‌پێدانی خه‌باتی یه‌كێتی نه‌ته‌وه‌یی دیموكراتییانه‌ و به‌ستنی زووتری كۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی كردووه‌ته‌وه‌.
ئه‌مه‌ی خواره‌وه‌ش ده‌قی به‌یاننامه‌كه‌یه‌:

بۆ ده‌زگاكانی راگه‌یاندن، گه‌له‌كه‌مان و رای گشتی
له‌ قۆناخێكدا كه‌ تێكۆشانی ئازادیخوازانه‌ی گه‌لی كورد له‌ هه‌ر كاتێك زیاتر له‌ سه‌ركه‌وتن نزیك بۆته‌وه‌ به‌ به‌شداری سه‌رجه‌م دامه‌زراو و رێكخستنه‌ په‌یوه‌ندیداره‌كان، نوێنه‌رانی هه‌ر چوار پارچه‌ی كوردستان و ده‌ره‌وه‌ی وڵات له‌ رێكه‌وتی 5 تا 10 ی ئایار هه‌شته‌مین جڤاتی گشتی كۆنگره‌ی گه‌لی كوردستان له‌ ناوچه‌كانی پاراستنی میدیا به‌ڕێوه‌چوو.
له‌ قۆناخێكدا كه‌ ته‌واوی جیهان شاهێدی بۆ سه‌رهه‌ڵدانه‌ شكۆداره‌كه‌ی گه‌له‌كه‌مان ده‌كات هه‌شته‌مین جڤاتی گشتی له‌سه‌ر بنه‌مای پابه‌ندبوون به‌ شه‌هیدانی مانگی ئایار مانگی به‌رخودانه‌ دیرۆكیه‌كانی تێكۆشانمان یه‌كه‌یه‌كه‌ی رۆژه‌ڤه‌ پێویسته‌كانی تاوتوێ‌ كردووه‌ و به‌ بڕیاری گرنگ گه‌یشتووه‌. هه‌شته‌مین جڤاتی گشتیمان به‌ شێوه‌یه‌كی قووڵ و به‌رفراوان گۆڕانكاری و پێشهاته‌ سیاسیه‌كانی جیهان، ناوچه‌ و كوردستانی هه‌ڵسه‌نگاندووه‌ و به‌ چه‌سپاندنی گرنگ گه‌یشتووه‌؛ له‌م چوارچێوه‌یه‌شدا سیاسه‌ته‌كانی قۆناخی داهاتووی ده‌ستنیشان كردووه‌. له‌ژێر رۆشنایی ئه‌و گفتوگۆو ده‌ستنیشانكردنانه‌وه‌ به‌ ئامانجی  جێبه‌جێكردنی پێویستیه‌كانی ئه‌و قۆناخه‌ مێژووییه‌ و گه‌یاندنی به‌ سه‌ركه‌وتن شانبه‌شانی تێكۆشانی ئایدیۆلۆژی پلاننامه‌ی پێویست بۆ بواره‌كانی تێكۆشانی سیاسی، رێكخستنی و به‌رگری ره‌وا دانراون.
هه‌شته‌مین جڤاتی گشتی كۆنگره‌ی گه‌ل دوا گۆڕانكاری و په‌ره‌سه‌ندنه‌كانی خۆرهه‌ڵاتی ناوینی وه‌ك ئیفلاسكردنی سیسته‌می مۆدێرنیته‌ی سه‌رمایه‌داری له‌ ناوچه‌كه‌ هه‌ڵسه‌نگاند؛ چونكه‌ له‌لایه‌كه‌وه‌ له‌ سایه‌ی سیسته‌مه‌ دژه‌ دیموكراسیه‌كان بێكاری و بێ‌ عه‌داله‌تی به‌ به‌رزترین ئاستی خۆی گه‌یشتووه‌، له‌لایه‌كی دیكه‌شه‌وه‌ ئه‌و ره‌گه‌زگه‌رایی، میللیگه‌رایی و تاكگه‌راییه‌ی به‌سه‌ر كۆمه‌ڵگایدا سه‌پاندووه‌ ژیانی كۆمه‌ڵگای خستۆته‌ ناو ته‌نگژه‌و قه‌یرانه‌وه‌. به‌شێوه‌یه‌كی به‌رچاو ئاشكرابوونی قه‌یرانی سیسته‌م له‌ خۆرهه‌ڵاتی ناوین و به‌رزبوونه‌وه‌ی داواكاری و تێكۆشانی ئازادی گه‌لانی ناوچه‌ له‌سه‌رووی هه‌مووشیانه‌وه‌ گه‌لی عه‌ره‌ب،  قۆناخێكی نوێ‌ی له‌ ناوچه‌دا ده‌ست پێكردووه‌.
له‌كۆبوونه‌وه‌كه‌ماندا جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ كراوه‌ته‌وه‌: له‌ كاتێكدا بزووتنه‌وه‌ی ئازادیخوازی كوردستان هه‌ر له‌سه‌ره‌تاوه‌ گوزارشتی رێكخسته‌بووی بژاری ئازادی و دیموكراسی گه‌لانی ناوچه‌كه‌بووه‌ ئه‌مڕۆ له‌ ئاكامی یاخیبوونی گه‌لان ئه‌و بژاره‌ به‌هێزتر بووه‌و هه‌لومه‌رجه‌كانی سه‌ركه‌وتنیش پێگه‌یشتووه‌. هه‌روه‌ها هێزه‌ هه‌ژموونگه‌را جیهانیه‌كانیش خوازیارن  تێكۆشانی ئازادی و دیموكراسی گه‌لان بقۆزنه‌وه‌ و به‌گوێره‌ی به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی خۆیان له‌ خزمه‌ت سه‌رله‌نوێ‌ شێوه‌پێدانی  ناوچه‌كه‌ به‌كاریبێنن. ئه‌و هێزانه‌ له‌روواڵه‌تدا خۆیان به‌پشتیوانی بزووتنه‌وه‌ی گه‌لان پیشانده‌ده‌ن، به‌ڵام له‌ناوه‌ڕۆكدا ته‌سفیه‌كردنی ئه‌و هێزانه‌یان كردۆته‌ ئامانج كه‌ وه‌ك كۆسپی به‌رده‌م سیسته‌مه‌كه‌ی خۆیان ده‌یانبینن.  هێزه‌ جیهانگیریه‌كان بۆ گه‌یشتن به‌و ئامانجانه‌یان به‌ پێشه‌نگایه‌تی ئاكه‌په‌ رۆڵیان به‌ ده‌وڵه‌تی توركیا داوه‌؛ له‌چوارچێوه‌ی ئامانجه‌ داگیركاریه‌كانی ده‌وڵه‌تی توركیش له‌ناوبردنی بزوتنه‌وه‌ی ئازادیخوازی گه‌لی كوردیشیان خستۆته‌ پیلانی خۆیانه‌وه‌.
هه‌شته‌مین جڤاتمان له‌میانه‌ی چه‌سپاندنی: كێشه‌ی كورد سه‌ره‌كیترین كێشه‌ی خۆرهه‌ڵاتی ناوین و توركیایه‌ جه‌ختی له‌سه‌ر ئه‌وه‌ كردۆته‌وه‌ ئه‌و سیاسه‌تانه‌ی بێچاره‌یی و پێكدادان سه‌باره‌ت به‌ كێشه‌ی كورد قووڵده‌كه‌نه‌وه‌ هه‌روه‌كو چۆن ناوچه‌كه‌ دووچاری كائۆس ده‌كات و نائارامی قووڵترده‌كاته‌وه‌ له‌ هه‌مانكاتدا كێشه‌ی جیاوازتریش له‌گه‌ڵ خۆیدا دێنێت. سه‌رباری مایه‌پووچبوونی سیاسه‌ته‌كانی توندوتیژی كه‌ تا رۆژی ئه‌مڕۆمان هێزه‌ سته‌مكاره‌كان په‌یڕه‌ویان كردووه‌، به‌ڵام سه‌رله‌نوێ‌  به‌بنه‌ماگرتنی سیاسه‌تی توندوتیژی له‌ لایه‌ن ده‌وڵه‌تی تورك و هێزه‌ جیهانگیریه‌كانی پشتیوانی لێده‌كه‌ن كێشه‌ی مان – نه‌مانی گه‌لی كوردی خستۆته‌ رۆژه‌ڤه‌وه‌. له‌م چوارچێوه‌یه‌دا له‌كاتێكدا قۆناخی نوێ‌ هه‌لومه‌رجه‌كانی سه‌ركه‌وتن له‌خۆوه‌ ده‌گرێت له‌لایه‌كی دیكه‌شه‌وه‌ قۆناخێكی مێژوویی ئه‌وتۆیه‌ كه‌ هێرشه‌كانی قڕكردن و له‌ناوبردنی تێدا چڕ ده‌بێته‌وه‌.
له‌و ره‌وشه‌دا جڤاتی گشتیمان به‌و ئه‌نجامه‌ گه‌یشتووه‌ كه‌ ده‌رفه‌تی رێگه‌ چاره‌ی سیاسی – دیموكراتییانه‌ له‌ هه‌موو كاتێك زیاتر ره‌خساوه‌، فه‌لسه‌فه‌ی رێبه‌رایه‌تیمان، ئه‌زموونی تێكۆشانی بزووتنه‌وه‌كه‌مان، ئاستی وشیاری، رێكخسته‌بوون و سه‌رهه‌ڵدانی گه‌له‌كه‌شمان هه‌لومه‌رجی ده‌ستپێكردنی هه‌ڵمه‌تێكی له‌ كوردستان ره‌خساندووه‌ پێشه‌نگایه‌تی گۆڕانكارییه‌ شۆڕشگێڕیه‌كانی سه‌رتاسه‌ری ناوچه‌كه‌ بكات.
جڤاتی گشتیمان جارێكی دیكه‌ جه‌ختی له‌سه‌ر ئه‌وه‌ كردۆته‌وه‌ كه‌ پێویسته‌ له‌سه‌ر بنه‌مای پره‌نسیپه‌كانی نه‌ته‌وه‌ی دیموكراتیك، نیشتیمانی هاوبه‌ش و كۆماری دیموكراتی دان به‌ ستاتۆی خۆسه‌ری دیمه‌كراتیدا بنرێت و له‌ رێگای ئاشتی و دیموكراسییه‌وه‌ كێشه‌ی كورد له‌ ته‌واوی پارچه‌كانی كردستان چاره‌سه‌ر بكرێت؛ به‌ڵام ده‌وڵه‌تی تورك و حكومه‌تی ئاكه‌په‌ سه‌ركاری نكوڵیكردنی گه‌لی كورد هه‌نگاوێكی كرداری و ئه‌رێنی به‌رامبه‌ر ئه‌و هه‌وڵانه‌ی رێبه‌رایه‌تی و بزووتنه‌وه‌كه‌مان نه‌هاوێشتووه‌. به‌ پێچه‌وانه‌وه‌ جینۆسایدی سیاسی به‌رامبه‌ر سیاسه‌تی دیموكراتی و یاسایی كورد و ئۆپه‌راسیۆنی سه‌ربازی دژی گه‌ریلا به‌رده‌وام بووه‌ و زیادیشی كردووه‌ كه‌ تا ئێستا له‌ دۆخی بێچالاكیدایه‌. ته‌نانه‌ت داكۆكییان له‌سه‌ر سه‌ركوتكردنی كۆمه‌ڵگاو له‌ناوبردنی بزاڤی ئازادیخوازی كوردانیش كردۆته‌وه‌. هه‌شته‌مین جڤاتی گشتیمان  به‌فراوانی ئه‌و دۆخه‌ی تاوتوێ‌ كردو ئه‌و هه‌ڵوێسته‌ پێویسته‌شی یه‌كلا كرده‌وه‌ كه‌ له‌ حاڵه‌تی سووربوونی ده‌وڵه‌تی تورك و حكومه‌تی ئاكه‌په‌ له‌سه‌ر بێچاره‌یی و په‌سه‌ند نه‌كردنی دیالۆگ و رێگه‌چاره‌ی سیاسی دێته‌ ئاراوه‌. له‌م چوارچێوه‌یه‌شدا به‌رزترین ئۆرگانی بڕیاردانی تێكۆشانمان جڤاتی گشتی كۆنگره‌ی گه‌لی كوردستان وه‌ك چۆن له‌سه‌ر بنه‌مای دیالۆك چاره‌سه‌ریی به‌ بژاری خۆی داده‌نێت به‌ڵام له‌ دۆخێكدا ده‌وڵه‌تی تورك تا 15ی حوزه‌یران هه‌نگاوێكی كۆنكرێتی به‌رچاو له‌م باره‌یه‌وه‌ نه‌هاوێژێت: به‌رخودانی سه‌رتاسه‌ریشی له‌ناودا گفتوگۆی سه‌باره‌ت به‌ سه‌رجه‌م رێگه‌و په‌یڕه‌وه‌كانی تێكۆشان كردووه‌؛ باجه‌كه‌شی هه‌رچیه‌ك بێت ساڵی 2011 ده‌كات به‌ ساڵی چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌ی كورد.
هه‌روه‌ها جڤاتی گشتی كۆنگره‌ی گه‌ل به‌ پێویستی بینیوه‌ بانگه‌وازی بۆ هه‌ردوو ده‌وڵه‌تی ده‌سه‌ڵاتداری سه‌ر كوردستان ئێران و سوریا بكات كه‌ له‌ سیاسه‌تی بێچاره‌یی دوور بكه‌ونه‌وه‌، له‌گه‌ڵ سیاسه‌تی دژه‌ كوردی ده‌وڵه‌تی تورك رێكنه‌كه‌ون كه‌ له‌ هه‌مانكاتدا دوژمنایه‌تی گه‌لانی دیكه‌ی ناوچه‌ش له‌خۆوه‌ ده‌گرێت، به‌ڵكو له‌سه‌ر بنه‌مای وه‌رچه‌رخانی دیموكراتییانه‌ و برایه‌تی گه‌لان چاره‌سه‌ریه‌كی هه‌رێمی سه‌باره‌ت به‌ كێشه‌ی كورد په‌ره‌ پێبده‌ن.
هه‌روه‌ها له‌پێناو به‌ربه‌ستكردن و پووچه‌ڵكردنه‌وه‌ی ئه‌و مه‌ترسی و هێرشانه‌ی ده‌كرێته‌ سه‌ر ده‌سكه‌وت و به‌رژه‌وه‌ندییه‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌كانی گه‌لی كوردستان جڤاتی گشتیمان جه‌ختی له‌سه‌ر گرنگی ستراتیژی په‌ره‌پێدانی خه‌باتی یه‌كێتی نه‌ته‌وه‌یی دیموكراتییانه‌ و به‌ستنی زووتری كۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی كردۆته‌وه‌. له‌ پێناو ده‌سته‌به‌ركردنی ئازادی و به‌رژه‌وه‌ندی ته‌واوی پارچه‌كانی كوردستان گه‌یاندنی چه‌مكی یه‌كێتی نه‌ته‌وه‌یی دیموكراتی به‌ به‌رنامه‌و دامه‌زراوه‌بوونێكی ته‌ندروستانه‌ی به‌ ئه‌رك و به‌رپرسیارێتیه‌كی دیرۆكی له‌قه‌له‌مداوه‌، بڕیاری پێویستی له‌م باره‌وه‌ داوه‌؛ له‌م چوارچێوه‌یه‌شدا بانگه‌وازی به‌رپرسیارێتی له‌ سه‌رجه‌م هێزه‌ دیموكراسیخواز و نیشتیمانپه‌روه‌ره‌كانی كوردستان ده‌كات.
له‌ هه‌مانكاتدا جڤاتی گشتیمان بانگه‌وازی بۆ سه‌رجه‌م هێزه‌ جیهانیه‌كان ده‌كات ؛ ده‌ستبه‌رداری سیاسه‌تی نكولی و قڕكردنی كێشه‌ی كورد بن و پشتگیری لێ نه‌كه‌ن، به‌ڵكو به‌ ئامانجی چاره‌سه‌ركردنی دیموكراتییانه‌ی كێشه‌كه‌و به‌رقه‌راربوونی ئارامی و دیموكراسی له‌ ناوچه‌دا به‌رپرسیارانه‌ بجوولێنه‌وه‌. هه‌روه‌ها بانگه‌وازی له‌ سه‌رجه‌م هێزه‌ دیموكراسیخوازه‌كانی جیهان ده‌كات به‌رامبه‌ر سیاسه‌تی ناسه‌رده‌میانه‌ی ده‌وڵه‌تی تورك و په‌سه‌ند نه‌كردنی جیاوازییه‌ كلتووریه‌كان، توندوتیژی و تیرۆری ده‌وڵه‌ت بێده‌نگ نه‌بن و له‌ به‌رامبه‌ریدا هه‌ڵوێست بنوێنن.
هه‌ره‌ها كۆبوونه‌وه‌كه‌مان له‌سه‌ر رێنومایی نه‌ته‌وه‌ی دیموكراتیك به‌رزكردنه‌وه‌ی تێكۆشانی هاوبه‌شی هێزه‌ دیموكراتیه‌كانی له‌ دژی سیاسه‌تی نه‌ژادپه‌رست – فاشیستانه‌ له‌ ته‌واوی به‌شه‌كانی كوردستان وه‌ك ئه‌رك و به‌رپرسیارێتیه‌كی سه‌ره‌كی ده‌ستنیشان كردووه‌؛ له‌و چوارچێوه‌یه‌شدا بڕیاری فراوانكردن و قووڵكردنه‌وه‌ی تێكۆشانی نه‌ته‌وه‌ی دیموكراتیكی داوه‌. به‌ تایبه‌تیش بانگه‌وازی بۆ سه‌رجه‌م هێزه‌ چه‌پ، سۆسیالیست و دیموكراسیخوازه‌كانی توركیا ده‌كات به‌رامبه‌ر پیلانگێڕیه‌كانی گلادیۆی ناتۆ و له‌پێناو ئاینده‌ی هاوبه‌شی گه‌لانمان هه‌ڵوێستی هاوبه‌ش بنوێنین، هێزه‌كانمان یه‌كبخه‌ین و به‌ره‌ی دیموكراسیخوازان مه‌زن و به‌رفراوانتر بكه‌ین.
گرێدراو به‌ هه‌ڵسه‌نگاندنی به‌رفراوانی ره‌وشی سیاسی و ئاستی بڕیاردارییه‌وه‌ جڤاتی گشتیمان جه‌ختی له‌سه‌ر ئه‌و راستییه‌ كردۆته‌وه‌ كه‌ تاكه‌ مۆدێلی برایه‌تی و به‌یه‌كه‌وه‌ ژیانی سه‌رجه‌م كلتوور، زمان و ئایینه‌كان دابین ده‌كات و ئیراده‌ی دیموكراتییانه‌ی گه‌ل دێنێته‌ ئاراوه‌ و هه‌ر جۆره‌ پێكدادان، په‌راوێزخستن، سه‌ركوتكردن و جیاكارییه‌ك به‌لاوه‌ ده‌نێت سیسته‌می كۆنفیدڕالی دیموكراتییانه‌یه‌ كه‌ ئازادی ژن به‌ بنه‌ما ده‌گرێت. ده‌سته‌به‌ركردنی یه‌كسانی، ئازادی و دادوه‌ری نێوان ره‌گه‌ز و گه‌لانیش ته‌نیا له‌میانه‌ی بونیادنانی كۆمه‌ڵگای ئه‌خلاقی و سیاسی به‌دیدێت. له‌م سۆنگه‌یه‌وه‌ كۆبوونه‌وه‌كه‌مان خه‌باتی رێكخستنی سیسته‌می كۆنفیدرالی دیموكراتییانه‌ی به‌ فراوانی هه‌ڵسه‌نگاندووه‌، له‌ چوارچێوه‌ی سوود وه‌رگرتن له‌ ئه‌زموونی رابردوو و تاوێك زووتر ته‌واوكردنی قۆناخی بونیادنانی سیسته‌می كۆنفیدرالی وه‌ك ئه‌ركێكی سه‌ره‌كی ده‌ستنیشان كردووه‌.
هه‌روه‌ها جه‌خت له‌سه‌ر خه‌باتی دیبلۆماسی و زانیاری كراوه‌ته‌وه‌ سه‌باره‌ت به‌ ناساندنی دۆزی ره‌وای گه‌له‌كه‌مان له‌ ئاستی رای گشتی جیهان و ریسواكردنی هه‌ر جۆره‌ هێرش و تیرۆرێكی ده‌وڵه‌ت كه‌ دژی تێكۆشانی ئازادی گه‌له‌كه‌مان له‌سه‌ركاره‌. به‌و ئامانجه‌ی هاوكاری و پشتگیری زیاتر بۆ تێكۆشانی ئازادیخوازانه‌ی گه‌لی كورد و مۆدێلی چاره‌سه‌ری خۆسه‌ری دیموكراتیك به‌ده‌ست بێنێت ئه‌و پڕۆژه‌ش ئه‌رێكراوه‌ كه‌ به‌ ئامانجی تۆكمه‌كردن و رێكخستنی خه‌باتی دیبلۆماسی پێشكه‌شكرابوو.
له‌و قۆناخه‌ گرنگه‌ی وه‌ك قۆناخی فینالی تێكۆشانی ئازادی و هه‌بوونی گه‌له‌كه‌مان ده‌ستنیشان كراوه‌؛ له‌سه‌ر بنه‌مای به‌ڕێوه‌بردنی شه‌ڕی شۆڕشگێڕی گه‌له‌وه‌ بڕیاری به‌هێزكردنی هێزی پاراستنی گه‌ل و تۆكمه‌تركردنی بزاوتی سه‌رهه‌ڵدانی گه‌ل دراوه‌ كه‌ گه‌له‌كه‌مان په‌ره‌ی پێداوه‌. هه‌روه‌ها له‌و قۆناخه‌ گرنگه‌ی تێكۆشاندا جه‌خت له‌سه‌ر گرنگی جێبه‌جێكردنی رۆڵی پێشه‌نگایه‌تی لاوان و ژنانی كوردستان كراوه‌ته‌وه‌. له‌م چوارچێوه‌یه‌شدا بانگه‌وازی بۆ سه‌رجه‌م توێژه‌ كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كانی كوردستان له‌سه‌رووی هه‌مووشیانه‌وه‌ ژنان ولاوان ده‌كات: له‌میانه‌ی پابه‌ندبوون به‌ رێبازی رێبه‌رایه‌تییه‌وه‌ به‌شێوه‌یه‌كی تۆكمه‌و به‌هێزتر خاوه‌ندارێتی له‌ ئه‌ركه‌كانی تێكۆشان بكه‌ن.
له‌ ئاكامی تێكۆشانی شه‌هیده‌ قاره‌مانه‌كان و فه‌لسه‌فه‌ی رێبه‌ر ئاپۆوه‌ ئه‌مڕۆ گه‌لی كوردستان به‌ ئاستێك گه‌یشتووه‌ شۆڕش به‌ سه‌ركه‌وتن تاجدار بكات. به‌ڵام به‌ له‌به‌رچاوگرتنی هێرشه‌كانی هێزی به‌رامبه‌ر ئه‌و راستییه‌ش هه‌ڵسه‌نگێنراوه‌ كه‌ به‌راده‌ی ئه‌گه‌ری سه‌ركه‌وتن و چاره‌سه‌ری له‌ دۆخێكدا هه‌ستیاری و وریایی پێویست له‌ ئاست جێبه‌جێكردنی ئه‌ركه‌كانی قۆناخ پیشاننه‌درێت ئه‌وا گه‌لی كورد رووبه‌ڕووی مه‌ترسیه‌كی مه‌زن ده‌بێته‌وه‌ و شیمانه‌ی روودانی كاره‌ساتی گه‌وره‌ش ده‌كرێت. هه‌شته‌مین جڤاتی كۆنگره‌ی گه‌ل سه‌رجه‌م ئه‌گه‌ره‌كانی تاوتوێ‌ كردو قۆناخی نوێی به‌ سه‌رده‌می چاره‌سه‌ری و ئازادی له‌ قه‌له‌مداوه‌؛ هه‌لومه‌رجه‌كانی رۆژی ئه‌مڕۆمانی له‌ ئاستێكدا بۆ سه‌ركه‌وتن له‌بار بینیوه‌ كه‌ له‌گه‌ڵ هبچ سه‌رده‌مێكدا به‌راورد ناكرێت. له‌و چوارچێوه‌یه‌دا سه‌ره‌كیترین ئه‌ركی قۆناخ كۆتاییهێنانه‌ به‌ دۆخی دیلێتی رێبه‌رمان و چاره‌سه‌ركردنی هه‌میشه‌یی و شه‌ره‌فمه‌ندانه‌ی كێشه‌ی كورد. جێبه‌جێكردنی ئه‌و ئه‌ركه‌ش به‌رپرسیارێتی مێژوویی بزووتنه‌وه‌كه‌مانه‌.
هه‌شته‌مین جڤاتی گشتی كۆنگره‌ی گه‌ل له‌سه‌ر بنه‌مای ته‌واوی ئه‌و چه‌سپاندنانه‌ بڕیاری مێژووییداو ئه‌و پڕۆژانه‌شی ئه‌رێ‌ كرد كه‌ ده‌رهه‌ق به‌ بواره‌ جیاوازه‌كان ئاماده‌كرابوون له‌دوا ماده‌ی رۆژه‌ڤی خۆیدا به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی نوێی هه‌ڵبژارد تا ئه‌و پڕۆژه‌و بڕیارانه‌ جێبه‌جێ‌ بكات. له‌میانه‌ی رێوره‌سمه‌ دیموكراتیه‌كانی هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ شانبه‌شانی سه‌رۆكی كۆنگره‌ی گه‌ل و چوار ئه‌ندامی دیوانی سه‌رۆكایه‌تی، سه‌رۆكی كۆنسه‌ی به‌ڕێوه‌به‌ر و 30 ئه‌ندامی كۆنسه‌ی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی هه‌ڵبژاردووه‌. هه‌روه‌ها 9 ئه‌ندامی دیوانی دادی جڤاكی هه‌ڵبژاردووه‌ و به‌ ئامانجی جێبه‌جێكردنی دادوه‌ریه‌كی سه‌ربه‌خۆ ئه‌ركداری كردوون. هه‌روه‌ها به‌ ئامانجی ئاماده‌كردنی پڕۆژه‌و پێشنیاز بڕیاره‌كان بۆ كۆبوونه‌وه‌كانی نێوان دوو جڤاتی گشتی كۆنكره‌ی گه‌ل ئه‌ندامانی كۆمسیۆنی گشتی ده‌ستنیشان كردووه‌.
له‌ گوتاری كۆتایی جڤاتی گشتی كۆنگره‌ی گه‌لدا بانگه‌وازی بۆ سه‌رجه‌م كادیران و خه‌باتكاران، فه‌رمانده‌و شه‌رڤانان كراوه‌ له‌م قۆناخه‌ مێژووییه‌دا به‌ به‌رزترین رۆحی به‌رپرسیارێتی ئه‌ركه‌كانیان جێبه‌جێ‌ بكه‌ن، له‌سه‌ر بنه‌مای ته‌ڤلیبوونێكی به‌هێز و ئاستێكی به‌رزی فیداكاری و بڕیاردان كاروانی ئه‌و قۆناخه‌ مێژووییه‌ بكه‌ن به‌ كاروانی سه‌ركه‌وتن. هه‌روه‌ها له‌پێناو ده‌ستپێكردنی هه‌ڵمه‌تێكی نوێ‌ و به‌هێز بانگه‌وازی له‌ سه‌رجه‌م كادیران، گه‌لی وڵاتپارێز و دۆسته‌كانمان ده‌كه‌ین خاوه‌ندارێتی له‌ ئه‌ركی خۆیان بكه‌ن.
هه‌شته‌مین جڤاتی گشتی كۆنگره‌ی گه‌ل ته‌واوی ئه‌و رۆژه‌ڤانه‌ی تاوتوێ‌ كرد و له‌ باره‌یانه‌وه‌ به‌ ئاستی بڕیاردان گه‌یشت و به‌شێوه‌یه‌كی سه‌ركه‌وتووانه‌ كۆتایی هات. ئه‌و ئه‌نجام و بڕیارانه‌ی هه‌شته‌مین جڤاتی كۆنگره‌ی گه‌ل له‌ رێبه‌ر ئاپۆ، گه‌لی كوردستان و گه‌لانی خۆرهه‌ڵاتی ناوین پیرۆز بێت.
دیوانی سه‌رۆكایه‌تی كۆنگره‌ی گه‌ل
كۆنسه‌ی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی كۆما جڤاكێن كوردستان
12 ی ئایاری 2011
درێژه‌ی بابه‌ت...

چیرۆكی گه‌نجه‌ یاخییه‌كانی ئیسكان

هێمن مه‌لازاده‌ 
گه‌نجه‌كه‌ له‌ سووچێكی چایخانه‌كه‌ به‌ خه‌مباریی دانیشتبوو، جگه‌ره‌كه‌یشی به‌ره‌و ته‌واوبوون ده‌چوو، ئه‌وه‌نده‌ سه‌یرم كرد تاوه‌كو تێگه‌یشت، تێگه‌یشتنێك نه‌یده‌زانیی كه‌ ده‌یناسم یانیش ته‌نیا له‌ خه‌می ئه‌وم. (هیوا)ـم دوو سێ جاری دیكه‌ش له‌وێ دیتبوو، هه‌مووجارێش هه‌ر به‌ ته‌نیا له‌ بیركردنه‌وه‌ نه‌زانراوه‌كانیدا مه‌له‌ی ده‌كرد، چایچیه‌كه‌یش هه‌موو جارێ ده‌یگوت (هیوا) ئه‌رێ به‌س نییه‌ ته‌له‌فۆن؟ بیست و چوار سه‌عات ته‌له‌فۆن ده‌كه‌یت؟
(ئیسكان)، ئه‌و شوێنه‌ی زۆربه‌ی گه‌نجان پێیان وایه‌ تاكه‌ شوێنه‌ گوێ له‌ خه‌مه‌كانیان ڕاگرێت و كاته‌ به‌ تاڵه‌كانیان لێ بكڕێت، چایخانه‌كه‌ش هه‌ر له‌وێیه‌ و هه‌ر له‌وێش خه‌می گه‌نجه‌كانی هه‌ولێر ده‌كڕێت.
(ئیسكان) قه‌ڕه‌باڵغترین شوێنی شه‌وانی هه‌ولێره‌ به‌ شێوه‌یه‌ك كه‌ زه‌حمه‌ته‌ به‌ ئۆتۆمبێله‌كه‌ت به‌وێدا تێپه‌ڕ ببیت، چونكه‌ كاتێكی زۆری ده‌وێت تا له‌ چواڕێیانه‌كه‌وه‌ بگه‌یته‌ ئه‌وسه‌ری شه‌قامه‌كه‌ كه‌ به‌ڕای زۆربه‌ی گه‌نجان، شه‌قامه‌كه‌ به‌لای ڕاستدا له‌ سارده‌مه‌نی (من و تۆ) و به‌لای چه‌پدا به‌ بازاڕی گه‌وره‌ی (ڕایان مۆڵ) كۆتایی دێت.
كاتێك له‌ شه‌قامی شه‌ست مه‌ترییه‌وه‌ به‌لای ڕاستی ئه‌و شه‌قامه‌ گوزه‌ر ده‌كه‌یت زیاد له‌ 15 چێشتخانه‌ و خوارده‌مه‌نیی گه‌وره‌ و بچووك و گه‌س فرۆش و فه‌لافل فرۆشت به‌رچاو ده‌كه‌وێت، سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی شه‌قامه‌كه‌ زیاتر دوكان و شوێنی فرۆشتنی سیمكارتی مۆبایل و هاندی مۆبایل فرۆشی و تۆمارگه‌ی گۆرانیی و مینی ماركێت و جگه‌ره‌ فرۆشی لێیه‌، ئه‌مه‌ سه‌ره‌ڕای ئه‌و منداڵانه‌ی كه‌ دێنه‌به‌رده‌مت و جوتێك نه‌عله‌ی به‌ ده‌سته‌وه‌یه‌ و لێت ده‌پاڕێته‌وه‌ تكایه‌ با پێڵاوه‌كانت بۆیاغ بكه‌م، ئه‌گه‌ر نا باوكم ناهێڵێت بڕۆمه‌وه‌ ماڵه‌وه‌، چونكه‌ هیچ پاره‌م په‌یدا نه‌كردووه‌.
به‌لای چه‌پی شه‌قامه‌كه‌ رێزه‌ دوكانێكی دیكه‌ت ده‌كه‌وێته‌ به‌رچار كه‌ ئه‌وانیش له‌ له‌فه‌فرۆشیی و شیرنه‌مه‌نی فرۆش و چایخانه‌ و هه‌ندێ شتی دیكه‌ تێپه‌ڕ نابێت.
هۆشیار گه‌نجێكه‌ كه‌ له‌ چاوه‌ڕوانی شه‌ودایه‌ بۆ ئه‌وه‌ی كورسییه‌ك له‌ چایخانه‌كه‌ی سالار بۆ خۆی بگرێت و سه‌یری خه‌ڵك بكات بۆ په‌ڕه‌مووچ وتی "زۆرجار به‌رپرسه‌ حزبیی و حكوومییه‌كان بۆ خۆ نزیك كردنه‌وه‌ له‌ گه‌نجه‌ یاخییه‌كانی ئیسكان سه‌ردانی شوێنه‌كان ده‌كه‌ن و له‌ چایخانه‌كان چه‌ند خوله‌كێك داده‌نیشن، به‌ڵام جگه‌ له‌ چه‌ند گه‌نجێك نه‌بێت كه‌ ژماره‌یان له‌ ده‌ كه‌س تێپه‌ڕ ناكات، كه‌سی دیكه‌ ناچێته‌ لای ئه‌و به‌رپرسانه‌ دانیشێت، له‌به‌رئه‌وه‌ی ئاماده‌ نییه‌ له‌ كاته‌كه‌ی خۆی بكوژێت، به‌ڵكوو هه‌ر له‌سه‌ر گێڕانه‌وه‌ی نوكته‌كانی یاخود به‌سه‌رهاته‌كه‌ی خۆی بۆ براده‌ره‌كانی به‌رده‌وام ده‌بێت و نایپچڕێنێت.
مێزه‌كانی چایخانه‌كه‌ هه‌موویان نوێن، چونكه‌ تازه‌ ئه‌و چایه‌خانه‌یه‌ نۆژه‌نكراوه‌ته‌وه‌، له‌لای ڕاستی ژووره‌وه‌ی چایخانه‌كه‌ كه‌ كورسییه‌كه‌ جێگه‌ی سێ كه‌سی له‌سه‌ر ده‌بێته‌وه‌، سه‌عات 10ـی شه‌و ده‌بوو له‌پاڵ (هیوا)ـی ته‌مه‌ن 25 ساڵان دانیشتبووم، به‌ ته‌له‌فۆن قسه‌ی له‌گه‌ڵ كه‌سێك ده‌كرد، پێده‌چوو كچ بێت و خۆشه‌ویستیشی بێت، ده‌مناده‌میش به‌ چایچییه‌كه‌ی ده‌گوت كا چایه‌كی دیكه‌م بۆ بێنه‌ و به‌ منیشی ده‌گوت ئه‌رێ بێزه‌حمه‌ت چه‌رخه‌كه‌تم ناده‌یتێ...
دواتریش به‌ده‌م جگه‌ره‌كێشانه‌وه‌ سه‌یری ئه‌و حه‌شامه‌ته‌ی ده‌ره‌وه‌ی ده‌كرد و باسی ژیانی خۆی بۆ كچه‌كه‌ ده‌كرد، له‌ یه‌كێك له‌ قسه‌كانی هیوا به‌ كچه‌كه‌ی گوت:
- بمبووره‌ به‌ خوا ناتوانم بێمه‌ خوازبێنیت، تۆ نازانیت ئه‌و ژیانه‌ چه‌ند زه‌حمه‌ته‌؟ من پاره‌ی كرێی خانووم چۆن پێ ده‌درێت، ئه‌ی كاره‌با، ئه‌ی تۆ نازانی له‌و وڵاته‌ كارێك نییه‌ بیكه‌م، ئه‌وه‌ دوو ساڵه‌ كۆلێژم ته‌واو كردووه‌ حكوومه‌ت دامنامه‌زرێنێت، له‌ كۆمپانیاكانیش واسته‌م نییه‌، ئاخر گیانه‌كه‌م چۆن بێمه‌ داخوازیت، به‌ چی بێم، یه‌ك دینارم نییه‌!
(هیوا) به‌رده‌وام بوو له‌سه‌ر قسه‌كانیی و نه‌شیده‌ویست من گوێم لێی بێت، به‌ڵام له‌به‌رئه‌وه‌ی كه‌سێكی دیكه‌ هاتبووه‌ سه‌ر كورسییه‌كه‌ی ئێمه‌، بۆیه‌ ناچاربوون خۆمان ده‌پاڵ یه‌كتر بنێین، هه‌تا جێگه‌ی كه‌سی سێیه‌میش ببێته‌وه‌، هه‌رزوو زانیم قسه‌ له‌گه‌ڵ كچێك ده‌كات، دیاربوو كچه‌ پرسیاری ئه‌وه‌ی لێ كرد كه‌ ئێستا له‌ كوێ دانیشتووه‌؟
(هیوا) به‌ ده‌م جگه‌ره‌كێشان و هه‌ڵكێشانی ئاخێكی قووڵه‌وه‌ كه‌ پێ ده‌چوو زۆر بریندار بێت وتی: هه‌ر ئیسكان نییه‌؟ ئه‌ی قابیله‌ له‌ كوێ دانیشتووم، ئه‌ی نازانی ئه‌گه‌ر یه‌ك شه‌و نه‌یه‌مه‌ ئیسكان دڵم ده‌ته‌قێت، خۆشم نازانم بۆچی؟
له‌و كاته‌دا كاره‌با كوژایه‌وه‌ دیاربوو له‌ ده‌ره‌وه‌ش ده‌مه‌قاڵییه‌كی زۆر سه‌یر ده‌ستی پێ كرد، به‌ په‌له‌ خۆم گه‌یانده‌ ده‌ره‌وه‌ بینیم به‌ ده‌یان گه‌نج له‌ سه‌یری شه‌ڕی دوو سێ گه‌نجی دیكه‌ن و پۆلیسیش نه‌یده‌یتوانی كۆنتڕۆڵی ڕه‌وشه‌كه‌ بكات.
له‌ گه‌نجێكی دیكه‌م پرسی ئه‌رێ ئه‌وه‌ چی ڕوویداوه‌ و بۆچی .... نه‌یهێشت قسه‌كه‌م ته‌واو بكه‌م، هاته‌ گۆ و گوتی:
- بۆ نازانی هه‌موو شه‌وێك ده‌بێت لێره‌ شه‌ڕێك دروست ببێت، ده‌ڵێی خه‌ڵكی ئه‌و وڵاته‌ نی!!!
باشه‌ نازانی ئه‌وانه‌ له‌سه‌ر چی به‌شه‌ڕهاتوون؟
- نا كاكه‌ نا ده‌توانی بۆ خۆت بچیت پرسیار بكه‌ی، خۆ من لێكۆڵه‌ره‌وه‌ نیم هه‌موو شه‌وێك له‌ هه‌ر شه‌ڕێكدا بزانم له‌سه‌ر چییه‌؟
هه‌رچۆنێك بێت گه‌نجه‌كه‌ بۆ گۆڤاری په‌ڕه‌مووچ قسه‌ی كرد و وتی "ئه‌ی ئه‌وه‌ نابینی منیش هه‌موو شه‌وێك له‌گه‌ڵ ناخی خۆم به‌شه‌ڕ دێم، بۆ كه‌س نایه‌ت لێم بپرسێت ئه‌رێ بۆچی لێره‌ كه‌وتووی بۆچی له‌گه‌ڵ ناخی خۆت به‌شه‌ڕ دێیت.... كاكه‌ كه‌س نایه‌ت، بڕوا بكه‌، ئه‌و وڵاته‌ وێرانه‌ وێران"...
له‌ شه‌قامی ئیسكان سه‌دان گه‌نج ده‌بینی ڕوویان له‌ گازینۆ و چایه‌خانه‌ و كافتریاكان كردووه‌ و زۆربه‌شیان له‌به‌ر دڵپڕیی و كێشه‌ زۆره‌كانیانه‌وه‌ نوكته‌ و پێكه‌نین به‌ یه‌كتری ده‌فرۆشن، به‌ شێوه‌یه‌ك هه‌ر بڵاوكراوه‌یه‌كی كۆمێدیی یان شتێكی نوێ له‌سه‌ر مۆبایل بڵاو بكرێته‌وه‌ هه‌ر زوو له‌ ئیسكان پێنج پێنج و چوار چوار گوێی لێ ڕاده‌گرن.
گه‌نجێكی دیكه‌ كه‌ پێده‌چوو ماڵیان له‌ نزیك ئه‌و شه‌قامه‌ بێت ده‌یگووته‌ یه‌ك دوو براده‌ری خۆی:
- براده‌ران بڕوا بكه‌ن ئه‌و شه‌قامه‌ یان ئه‌وه‌تا ڕۆژێك دێت ده‌بێته‌ شوێنێك به‌ ئازادی داوای مافه‌كانی خۆمان بكه‌ین و یانیش ئه‌وه‌تا نابێت پۆلیس و ئاسایشی بێته‌ ناوه‌وه‌، ده‌مناده‌میش ده‌یگوت باشه‌ بۆچی حكوومه‌ت پۆلیس بۆ ئێره‌ نانێرێت ئاخر ئه‌وه‌ وه‌زعه‌ هه‌موو شه‌وێ شه‌ڕ، هه‌ر شه‌وێكه‌ گولله‌یه‌كمان به‌ر ده‌كه‌وێت و ده‌كه‌وینه‌ خواره‌وه‌، هه‌ر هه‌مان گه‌نجمان بۆ په‌ڕه‌مووچ هێنایه‌ قسه‌، ئه‌و ناوی كامه‌ران بوو و به‌ پێكه‌نینه‌وه‌ ده‌یگوت "باشه‌ بۆچی حكوومه‌ت مووچه‌مان بۆ نابڕێته‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی ئێمه‌ ئه‌منییه‌تی ئێره‌ بپارێزین، ئه‌ی ئه‌وه‌ نییه‌ ئێمه‌ شاره‌كه‌یمان بۆ جوان كردووه‌، ئه‌رێ ده‌زانی حكوومه‌تی ئێمه‌ زۆری پێ خۆشه‌ ئێمه‌ لێره‌ له‌ ئیسكان شه‌وانه‌ كۆ ببینه‌وه‌ و قه‌ره‌باڵغی دروست بكه‌ین، ئه‌وكاته‌ی به‌رپرسه‌كانیش دێنه‌ ئێره‌ دڵیان به‌و دیمه‌نه‌ زۆر خۆشه‌"..
ئه‌گه‌ر بێتوو بچیته‌ نێو كون و كه‌له‌به‌ره‌كانی ئه‌و شه‌قامه‌وه‌ هه‌زار نهێنیی خۆی حه‌شارداوه‌، هه‌زاران گه‌نجی بێ كار، به‌كار، خوێنده‌وار، نه‌خوێنده‌وار، خۆ به‌ مۆدێرنزان و ساده‌ له‌و شه‌قامه‌دا پیاسه‌ ده‌كه‌ن و گله‌یی له‌ ده‌سه‌ڵات ده‌كه‌ن. هه‌ندێكیش ته‌نیا بۆ له‌فه‌ خواردن دێنه‌ ئه‌وێ، هه‌ندێكیشیان سه‌ر به‌ حزبه‌كانن و كۆبوونه‌وه‌كانیان ده‌هێننه‌ ئیسكان.
ئه‌وه‌ی له‌ ئیسكان بیه‌وێت له‌فه‌یه‌ك بخوات ده‌بێت سه‌ره‌ بگرێت تاوه‌كوو نۆره‌ی دێت، له‌به‌رئه‌وه‌ی سه‌ره‌ڕای ئه‌وی ژماره‌یه‌ زۆره‌ی خواردنگه‌یه‌، كه‌چی هێشتا زۆر قه‌ره‌باڵغه‌.
ئه‌وه‌ی جێگه‌ی سه‌رنجه‌ له‌ ساڵی 2002 ڕاپرسییه‌ك له‌و شه‌قامه‌ كرا و له‌یه‌كێك له‌ گۆڤاركانی هه‌ولێر بڵاوكرایه‌وه‌ ده‌رباره‌ی فرۆشتنی له‌فه‌ له‌و شه‌قامه‌، له‌ ئه‌نجامدا ئه‌وه‌ ده‌ركه‌وت كه‌ "ئه‌وه‌نده‌ له‌فه‌یه‌ی شه‌وانه‌ له‌ ئیسكان ده‌فرۆشرێت ئه‌وه‌نده‌ گۆڤاریه‌ ڕۆژانه‌ له‌ كوردستان به‌ گشتی، ناخوێندرێته‌وه‌".
له‌ ڕووی سیاسییه‌وه‌ كوردستان به‌ دڵی زۆربه‌ی گه‌نجه‌كان نییه‌، هۆكاری زۆریش خۆیان له‌ پشته‌وه‌ی ئه‌و ڕازیی نه‌بوونه‌ حه‌شارداوه‌، سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ش ئه‌و ژماره‌یه‌ زۆره‌ی باسی ده‌كه‌ین زۆربه‌یان ئه‌ندامی حزبه‌ ده‌سه‌ڵاتداره‌كانی كوردستانیشن.
له‌ ڕووی ئابووریشه‌وه‌ گه‌نجه‌كانی كوردستان وه‌ك له‌ شه‌قامی ئیسكان ڕه‌نگی داوه‌ته‌وه‌، به‌شێكیان ته‌نیا پاره‌ی له‌فه‌یه‌ك و دوو چایه‌یان له‌ ده‌سه‌ڵات داوایه‌، تا خه‌رجی بكه‌ن.
له‌ كاتێكدا ئه‌گه‌ر پیاسه‌یه‌ك به‌ نێو شه‌قامه‌كانی دیكه‌ی پایته‌خت بكه‌یت و كوچه‌ و كۆڵانه‌كانی به‌سه‌ر بكه‌یته‌وه‌، زۆر به‌ڕوونی ئه‌وه‌ ده‌بینیت كه‌ ئه‌وه‌نده‌ی سه‌ری كرێن و سڵنگ ده‌بینیت ئه‌وه‌نده‌ گومه‌زی مزگه‌وته‌كان نابینیت، به‌ڵكوو بڵندتریش له‌ گومه‌زی مزگه‌وته‌كان پڕۆژه‌ و باڵه‌خانه‌ به‌رزكراونه‌ته‌وه‌.
له‌ ڕووی ده‌ستی كاریشه‌وه‌ جگه‌ له‌وه‌ی زۆر ماڵه‌ ده‌وڵه‌مه‌ندی هه‌ولێر خزمه‌تكاری بیانییان به‌كرێ گرتووه‌، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا زۆربه‌ی زۆری كۆمپانیاكان و دامه‌زراوه‌كانی دیكه‌ی حكوومی و ئه‌هلی كاركردن به‌ كرێكاری بیانیی به‌ گرینگتر ده‌زانن، ئه‌گه‌ر پرسیاریشیان لێ بكه‌یت، یه‌كسه‌ر پێت ده‌ڵێن "ئاخر گه‌نجی كورد كار ناكات، گه‌نجی كورد پاره‌ی زۆرتری ده‌وێت كه‌سێكی بیانیی به‌ 100 $ كارمان بۆ ده‌كات، كه‌چی گه‌نجی كورد 500 $ـی ده‌وێت". ئه‌مه‌ قسه‌ی خاوه‌ن كۆمپانیایه‌كه‌ كه‌ نه‌یده‌ویست ناوی خۆیی و كۆمپانیاكه‌ی بهێندرێت.
پێده‌چێت ئه‌و ده‌وڵه‌مه‌ند و به‌رپرسانه‌ بیریان له‌وه‌ نه‌كردبێته‌وه‌ كه‌ 500 $ له‌ ڕۆژگاری ئه‌مڕۆی كوردستان ته‌نیا به‌شی سه‌ردانێكی نۆرینگه‌ی دكتۆرێك ده‌كات، ئه‌گه‌ر نه‌خۆش بكه‌وێت.
له‌ به‌سه‌ركردنه‌وه‌ی چه‌ند شه‌وێكی ئه‌و شه‌قامه‌، ئه‌وه‌ی له‌ گه‌نجه‌كانی هه‌ولێر به‌دی كرا بێئومێدیی و یاخیبوون و دڵته‌نگیی بوو، به‌ هێنانه‌خواره‌وه‌ی ده‌ڕابی چایخانه‌كه‌ زۆربه‌ی گه‌نجه‌كان بڵاوه‌یان له‌ شه‌قامه‌كه‌ كرد، به‌ڵام ئه‌وه‌ی زۆر سه‌رنجی ڕاكێشام دوای سه‌عات سێی شه‌و بوو كه‌چی هێشتا ژماره‌یه‌ك گه‌نجم بینی له‌و شه‌قامه‌ پیاسه‌یان ده‌كرد و جگه‌ره‌یان ده‌كێشا، زۆر حه‌زم كرد به‌ چه‌ند پرسیارێك له‌ ناخی دڵیان بگه‌م، به‌ڵام داخه‌كه‌م دیاربوو زۆر تووڕه‌بوون و ئاماده‌نه‌بوون هیچ قسه‌یه‌ك بۆ گۆڤاره‌كه‌مان بكه‌ن.
تێبینی: ئه‌م رێپۆرتاژه‌ له‌ رۆژنامه‌ی رووبه‌ر بڵاوكراوه‌ته‌وه‌
درێژه‌ی بابه‌ت...

سكرتێری یه‌كێتی ئافره‌تانی كوردستان: "ئه‌و ئافره‌تانه‌ی له‌بواری ڕاگه‌یاندن كار ده‌كه‌ن, له‌ ئاست داخوازیه‌كانی ئێمه‌دانین"



دیمانه‌ی ژاڵه‌ به‌رزنجی

"ئێمه‌ بایه‌خ به‌ ئافره‌ت ئه‌ده‌ین و ئامانجی ئێمه‌ بایه‌خدانه‌ به‌ ڕاگه‌یاندكاری ئافره‌ته‌ بۆیه‌ له‌ ناو خودی یه‌كێتی ئافره‌ تانی كوردستانیش له‌به‌شی ڕاگه‌یاندنی خۆمان هه‌موو ستافه‌كه‌مان ئافره‌ته‌, هه‌روه‌ها فۆتۆگرافه‌ر و دیزاینه‌ر و ڕێپۆرته‌ر و هه‌موو ئه‌و ستافه‌ی كار ده‌كه‌ن ئافره‌تن, واته‌ گرنگی به‌ ڕاگه‌یاندكاری ئافره‌ت ده‌درێت, ئه‌مه‌ قسه‌ی دكتۆر ڤیانه‌ له‌ دیمانه‌یه‌كی تایبه‌ت به‌ گۆڤاری په‌ره‌مووچدا.

په‌ڕه‌مووچ: ئێوه‌ وه‌ك رێكخراوی یه‌كێتی ئافره‌تان تاچه‌ند توانیوتانه‌ ئافره‌ت هان بده‌ن بۆ ئه‌وه‌ی بێته‌ ناو ڕاگه‌یاندن ؟چونكه‌ ئافره‌ت كه‌مه‌ له‌م بواره‌دا؟

د. ڤیان سلێمان: یه‌كێك له‌ ئه‌ركه‌ گرنگه‌كانی یه‌كێتی ئافره‌تانی كوردستان هه‌وڵدانه‌ بۆپێگه‌یاندنی ئافره‌ت له‌هه‌موو بواره‌كاندا,به‌ڕاستی ڕۆڵ بینینی ئافره‌ت له‌بواری ڕاگه‌یاندن یه‌كێكه‌ له‌و بوارانه‌ی جێگه‌ی گرنگی پێدانی یه‌كێتی ئافره‌تانی كوردستان بووه‌, بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ جگه‌ له‌وه‌ی كه‌ ئێمه‌ خۆمان به‌شَكی تایبه‌تیمان هه‌یه‌ وه‌ك به‌شی ڕاگه‌یاندن له‌ یه‌كێتی ئافره‌تانی كوردستان كه‌ گرنگی ده‌دات به‌كاره‌كانی یه‌كێتی ئافره‌تان, چالاكیه‌كانی یه‌كێتی ئافره‌تان جگه‌ له‌وه‌ی له‌له‌ڕووی ڕاگه‌یاندنه‌وه‌ به‌رده‌وام له‌هه‌وڵی ئه‌وه‌ دایه‌ كه‌ ئافره‌ت له‌و بواره‌ پێبگه‌یه‌نێ‌ بۆئه‌م مه‌به‌سته‌ هه‌ر به‌به‌رده‌وامی خول په‌یڤ دا ئه‌نێین خول ئه‌كرێته‌وه‌ كه‌چۆن ئافره‌ت بێته‌ ناو ڕاگه‌یاندن ئیش بكات وه‌هه‌روه‌ها ده‌ركردنی گۆڤاره‌كان وه‌ك گۆڤاری (وێ‌) به‌شێوه‌یه‌كی مه‌ركه‌زی له‌ یه‌كێتی ئافره‌تانی كوردستان ده‌رئه‌چێت بۆئه‌وه‌ی زیاتر هانی ئافره‌ت بدات كه‌ده‌ستی نوسینی هه‌یه‌ له‌سه‌ر خودی بابه‌ته‌كانی ئافره‌تان بنوسێ‌,وه‌هه‌روه‌ها گرنگی دان به‌و ئافره‌تانه‌ی له‌بواری ڕۆژنامه‌ نوسی دا كارئه‌كه‌ن وه‌هاندانیان وه‌ پێشكه‌شكردنی دیاری وه‌ باشتركردنی ئاستیان خولی جۆراو جۆر بۆیان ئه‌كه‌ینه‌وه‌ له‌هه‌موو ئه‌و ڕێگایانه‌ هه‌وڵ ئه‌ده‌ین بێنه‌ ناو ڕاگه‌یاندن وه‌هه‌روه‌ها گرنگی به‌بواری ڕاگه‌یاندنی ئافره‌ت بدرێت, ڕاسته‌ ئێمه‌ ئافره‌تمان هه‌یه‌ له‌م بواره‌دا به‌ڵام ئه‌و بابه‌تانه‌ی له‌سه‌ر كێشه‌ی ئافره‌ت و ڕه‌وشی ئافره‌ت  ئه‌نوسرێنه‌وه‌و باس له‌ ئافره‌ت ئه‌كه‌ن و له‌سه‌ر دیدی ئافره‌تانن له‌ڕاگه‌یاندندا زۆر كه‌مه‌ بۆیه‌ یه‌كێك له‌ ئامانجه‌كانی ئێمه‌ هه‌وڵدان و هاندانه‌ بۆ ئه‌و ده‌سته‌ نوسه‌رانه‌ی بێن له‌و بواره‌ بنوسن.

په‌ڕه‌مووچ: ده‌زگاكانی ڕاگه‌یاندن  تاچه‌ند بایه‌خ به‌ڕاگه‌یاندكاری ئافره‌ت ئه‌ده‌ن؟

د. ڤیان سلێمان: ئێمه‌ بایه‌خ به‌ ئافره‌ت ئه‌ده‌ین ئامانجی ئێمه‌ بایه‌خدان به‌ڕاگه‌یاند كاری ئافره‌ته‌ بۆیه‌ له‌ ناو خودی یه‌كێتی ئافره‌ تانی كوردستان له‌به‌شی ڕاگه‌یاندنی خۆمان هه‌موو ستافه‌كه‌مان ئافره‌ته‌ هه‌روه‌ها فۆتۆگرافه‌ر و دیزاینه‌ر و ڕێپۆرتاژه‌ر و هه‌موو ئه‌و ستافه‌ی كار ئه‌كه‌ن ئافره‌تن واته‌ گرنگی به‌ ڕاگه‌یاندكاری ئافره‌ت ئه‌درێ‌ وه‌ له‌ ده‌ره‌وه‌ی سنوری خۆشمان ئێمه‌ به‌رده‌وام له‌ هه‌وڵی ئه‌وه‌داین خول بۆ ئه‌و ئافره‌تانه‌ بكه‌ینه‌وه‌ كه‌ حه‌زیان له‌ بواری ڕاگه‌یاندنه‌ ببنه‌ ڕاگه‌یاندكار به‌رده‌وام خولی خۆبه‌خشانه‌ بۆ ئه‌وانه‌ ئه‌ كه‌ینه‌وه‌ تاكو به‌یانی له‌ كه‌ناڵه‌كان به‌ئه‌ركی خۆیان هه‌ڵبستن, كه‌واته‌ ئێمه‌ له‌ دوو ڕوانگه‌وه‌ هه‌م خۆمان پێویستمان پێ هه‌یه‌ وه‌ك ستاف هه‌وڵ ئه‌ده‌ین كه‌هه‌ر هه‌مووی ئافره‌ت بێت, ته‌نانه‌ت زۆر جار ده‌وره‌مان بۆ ئافره‌تان كردۆته‌وه‌ تاكو پێبگه‌ن له‌م بواره‌دا دوای له‌ناو ستافه‌كه‌ی خۆمان كاربكه‌ن وه‌ یان له‌ ده‌زگاكانی تری ڕاگه‌یاندن كار بۆ خۆیان بكه‌ن, به‌م شێوه‌یه‌ گرنگی به‌ ئافره‌تان ئه‌ده‌ین.

په‌ڕه‌مووچ: هۆكاری چیه‌ هه‌میشه‌ ئافره‌ت شانسی زیاتره‌ له‌دامه‌زراندنی له‌ ناو ده‌زگاكانی ڕاگه‌یاندن؟

د. ڤیان سلێمان: بێگومان ئێمه‌ یه‌كێتی ئافره‌تانی كوردستان شانسی زۆر تریان هه‌یه‌ لامان بۆئه‌وه‌ی كه‌بێن له‌ناو ڕیزه‌كانی ئێمه‌دا كاربكه‌ن هه‌رچه‌نده‌ كاری ئێمه‌ وه‌ك ڕێكخراوێكی ناحوكمیی زیاتر له‌كارێكی خۆبه‌خشانه‌ش ئه‌گرێته‌وه‌ به‌ڵام بێگومان كه‌ په‌یوه‌نده‌ به‌خودی ئافره‌ته‌وه‌ به‌ڵام له‌كه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ئه‌وه‌ مانای ئه‌وه‌ ناگه‌یه‌نێ‌ كه‌چاوپۆشی له‌ پیاو بكه‌ین به‌پێچه‌وانه‌وه‌ كادیری پیاویشمان هه‌یه‌ له‌گه‌ڵمان له‌ناو ڕیزه‌كانی یه‌كێتی ئافره‌تان خزمه‌ت به‌ئافره‌ت و به‌دۆزی كێشه‌ی ئافره‌ت ده‌گه‌یه‌نێ‌, من هه‌ر ده‌زگایه‌كی ڕاگه‌یاندنیش بێت پیموایه‌ لێهاتوویی ڕۆڵببینێت نه‌وه‌ك شانسی ئه‌وه‌ی كه‌ئافره‌ته‌ یان پیاو به‌ڵام هه‌ندێ‌ داب و نه‌ریت له‌ناو كۆمه‌ڵگای ئێمه‌دا هه‌یه‌ یان هه‌ندێ‌ بوار هه‌یه‌ ئافره‌ت له‌به‌ر داب و نه‌ریت ناتوانێ‌ كاربكات بۆیه‌ده‌بێ‌ هه‌ندێ‌ پاڵنه‌رو له‌به‌رچاو گرتن و هانده‌ر هه‌بێ‌ تاكو ئافره‌ت ڕۆلی خۆی تیاداببینێ ته‌وه‌و خۆی پێبگه‌یه‌نێ‌ .

په‌ڕه‌مووچ: بۆچی ڕیكخراوه‌كانی تایبه‌ت به‌ئافره‌ت له‌ناوه‌نده‌كانی زانكۆ دا ڕۆلیان كه‌مه‌؟

د. ڤیان سلێمان: زانكۆ حه‌ره‌مێكه‌ تایبه‌ته‌ به‌ خوێندن به‌ڵام وه‌ك ڕێكخراویش به‌ڕاستی ده‌بێت ده‌وری هه‌بێت له‌ناو هه‌موو شوێنه‌كان ده‌بێ‌ ئه‌ندامه‌كانی خۆی هه‌بێ‌ وه‌ خزمه‌ت به‌توێژی ئافره‌تان بكات له‌هه‌موو بواره‌كانی كۆمه‌ڵایه‌تی ئینجا تا چه‌ند له‌ ناوه‌نده‌كانی زانكۆدا رێكخراوه‌ ناحكومییه‌كانی ئافره‌ت كه‌مه‌ نازانم ناتوانم بڵێم به‌ڵام ئێمه‌ وه‌ك یه‌كێتی ئافره‌تانی كوردستان ئێمه‌ ژماره‌یه‌كی زۆرمان له‌قوتابیان هه‌یه‌ له‌گه‌ڵ ئێمه‌دا ئه‌ندامن و له‌خوله‌كانی ئێمه‌دا ڕۆڵیان هه‌یه‌ په‌یوه‌ندی به‌رده‌واممان هه‌یه‌ تاكو بتوانین خزمه‌تیان بكه‌ین له‌ڕێگه‌ی زۆر پڕۆژه‌ی تر هاوكاری قوتابیانی زانكۆ ئه‌كه‌ین, ئێمه‌ به‌شی چاكسازی كۆمه‌ڵایه‌تیمان هه‌یه‌ وه‌ هێڵی گه‌رمی هێڤی فۆنمان هه‌یه‌ بۆ چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌ كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان وه‌زۆر له‌و كه‌سانه‌ی په‌یوه‌ندی به‌و هێڵه‌ ئه‌كه‌ن یان په‌یوه‌ندی به‌به‌شی چاكسازی كۆمه‌ڵایه‌تی ئه‌كه‌ن داوای یارمه‌تی و ڕاوێژیان لێ ئه‌كه‌ن قوتابی زانكۆن واته‌ ئێمه‌ به‌م شێوه‌یه‌ نیه‌ كه‌بلێین له‌ناوه‌ندی زانكۆ ڕۆڵمان نه‌بێ‌ نا وه‌ك خۆمان ڕۆڵمان هه‌یه‌ ناو زانكۆ به‌ڵام نه‌ك له‌ناو حه‌ره‌می زانكۆ به‌ڵكو له‌ده‌ره‌وه‌ی زانكۆ.

په‌ڕه‌مووچ: ڕێكخراوی تایبه‌ت به‌ئافره‌تان تاچه‌ند توانیویانه‌ گرنگی به‌و ئافره‌تانه‌ بده‌ن كه‌خاوه‌ن پێداویستی تایبه‌تن؟

د. ڤیان سلێمان: بێگومان ئافره‌تی خاوه‌ن پێداویستی تایبه‌ت ده‌بێ‌ گرنگیه‌كی زۆریان پێبدرێت ئێمه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا به‌پێی توانایی خۆمان هه‌وڵ ئه‌ه‌دین كاریان بۆبكرێ وخزمه‌تیان بكرێت چونكه‌ ئه‌وان توێژێكن پێویستیان به‌چاودێریه‌كی زیاتر هه‌یه‌ هه‌رچه‌نده‌ وه‌زاره‌تی كاروباری كۆمه‌ڵایه‌تی وه‌ك چاودیری ته‌ندروستی له‌حكومه‌تدا هه‌یه‌ چاودێری ئه‌وان ئه‌گرێته‌وه‌ به‌ڵام ئێمه‌ وه‌ك یه‌كێتی ئافره‌تانی كوردستان به‌رنامه‌و پرۆژه‌ی تایبه‌تی خۆمان هه‌یه‌ بۆ ئه‌م توێژه‌ له‌داهاتودا جێبه‌جێی ده‌كه‌ین به‌ڵام ئه‌وه‌ نیه‌ ئه‌م توێژه‌ له‌بیركرابێت بێگومان جوڵانه‌وه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌واندا وه‌ چۆنیه‌تی پێشكه‌شكردنی هاوكاری جیاوازی هه‌یه‌ له‌گه‌ڵ توێژی تری ئافره‌تان.

په‌ڕه‌مووچ: ئه‌و ئافره‌تانه‌ی له‌بواری ڕاگه‌یاندن كار ئه‌كه‌ن تاچه‌ند توانیویانه‌ ڕۆڵی ئه‌رێنی ئافره‌ت ببینن له‌ناوكۆمه‌ڵگادا؟

د. ڤیان سلێمان: بێگومان ڕۆڵێكی باشیان هه‌بووه‌ به‌ڵام له‌ئاست داخوازیه‌كانی ئێمه‌ دانین ئه‌و ڕۆڵه‌ی كه‌بینیویانه‌ له‌ئاست داخوازیه‌كانی ئێمه‌ دانیه‌ چونكه‌ ئه‌گه‌ر سه‌یر بكه‌ین ئه‌و ئافره‌تانه‌ی كه‌له‌ بواری ڕاگه‌یاندنه‌كان كار ئه‌كه‌ن وه‌ك ڕاگه‌یاند كارێك كار ئه‌كه‌ن كه‌له‌ به‌اره‌ جیاوازه‌كان نه‌وه‌ك ئه‌وه‌ی كه‌ تایبه‌ت بێت به‌پرسی ئافره‌ت و كێشه‌ی ئافره‌ت كه‌بواری ڕاگه‌یاندنه‌كه‌ی بۆ خزمه‌تی مه‌سه‌له‌ی ئافره‌ت ته‌رخان كردبێ‌ له‌وڕوانگه‌وه‌ نا له‌ئاستی داخوازیه‌كانی ئێمه‌دانیه‌ ئه‌و ڕۆله‌ی كه‌ ڕاگه‌یاندكالره‌كانی ئافره‌ت بینیویانه‌ خراپ نیه‌ وه‌ك یه‌كه‌م هه‌نگاو هه‌نگاوێكی باشه‌ به‌ڵام ئیمه‌ هیوادارین ئه‌و ڕاگه‌یاندكاره‌ ئافره‌تانه‌ی له‌بواری ڕاگه‌یاندنن ته‌نانه‌ت پیاوه‌كانیش زیاتر قه‌ڵه‌می خۆیان بۆخزمه‌تی ئافره‌ت و مه‌سه‌له‌ی كێشه‌ی ئافره‌ت و مافه‌كانی ئافره‌ت.

په‌ڕه‌مووچ: گۆڤاری وێ‌ تاچه‌ند توانیویه‌تی خزمه‌ت به‌ئافره‌تی كورد بگه‌یه‌نێ‌؟

د. ڤیان سلێمان: گۆڤاری وێ‌ بێگومان وه‌ك هه‌نگاوێك هه‌نگاوێكی باش بو بۆ زیاتر خزمه‌ت كردنی ئافره‌ت له‌كۆمه‌ڵگه‌ی كوردی دا هه‌موو ئه‌و به‌رهه‌موو بیرانه‌ی كه‌ له‌ گۆڤاری وێ‌ ده‌نوسرێته‌وه‌ زیاتر له‌ بیری خودی ئافره‌تانه‌ وه‌یه‌كه‌م هه‌نگاوی ئه‌وه‌یه‌ كه‌ده‌ستی نوسینی له‌ناوئافره‌تاندا زیاد ده‌كات بۆ خزمه‌تی خودی ئافره‌ت وه‌ ئه‌م گۆڤاره‌ به‌شێوه‌یه‌كی بێ‌ پاره‌ بڵاوی ئه‌كه‌ینه‌وه‌ له‌سه‌رتاسه‌ری كوردستان ئه‌مه‌ش به‌ئاسانی بكه‌وێته‌ ده‌ست هه‌موو ئافره‌تانی كوردستان بۆ ئه‌وه‌ی له‌بواری پێگه‌یاندن و ڕۆشنبیركردنی ئه‌وان له‌سه‌ر ته‌وه‌ره‌جیاوازه‌كانی ژیان وه‌ك سیاسی و ڕۆشنبیری و ته‌ندروستی به‌شێوه‌یه‌كی گشتی له‌م ڕوانگه‌یه‌وه‌ ئه‌وانه‌ شیبكاته‌وه‌ وه‌ زانیاریان پێ‌ ببه‌خشێ‌ ئه‌مه‌ هه‌موو ئه‌و ئه‌ركانه‌یه‌ كه‌گۆڤاری وێ‌ خستۆتیه‌ ئه‌ستۆی خۆی , وه‌ ئه‌گه‌ر ته‌قیمی گۆڤاری وێ‌ بكه‌ین ئه‌بێ‌ له‌ڕێگه‌ی ڕاپرسیه‌ك پرسیار له‌ خوێنه‌ران بكه‌ین.

په‌ڕه‌مووچ: ڕێكخراوه‌كانی تایبه‌ت به‌ئافره‌ت تاچه‌ند له‌ژێركاریگه‌ری حیزبدان؟

د. ڤیان سلێمان: تاڕاده‌یه‌ك هه‌ندێكیان هه‌ن كه‌بیرو بۆچون و دیدێكی حیزبێك په‌یره‌و ئه‌كه‌ن ڕێكخراومایان هه‌یه‌ بۆچونی حیزبێكی تایبه‌ت ئه‌كاته‌وه‌ رێكخراویشمان هه‌یه‌ به‌ناو سه‌ربه‌خۆیه‌ به‌ڵام له‌ڕاستیدا سه‌ربه‌خۆ نییه‌ ئه‌ویش دیدو بۆچونی ته‌واوی هه‌یه‌ , بێگومان هه‌ندێ له‌ڕێكخراوه‌كان كاریگه‌ری حیزبیان له‌سه‌ره‌ ڕێكخراوێك بۆ ڕێكخراوێك ده‌گۆڕێ‌ كاریگه‌ری حیزب له‌سه‌ر ڕێكخراوه‌كان مه‌سه‌له‌یه‌كی ڕێژه‌یی یه‌ بۆ نموونه‌ڕێكخراوی یه‌كێتی ئافره‌تان تێروانیتێكی حیزبیمان نیه‌ , ئیمه‌ ڕێكخراوی یه‌كێتی ئافره‌تانی كوردستان به‌و مانایه‌ی كه‌ ڕێكخخراوه‌كه‌ی ئێمه‌ بۆ خزمه‌تی هه‌موو ئافره‌تانی كوردستان به‌بێ‌ له‌به‌رچاوگرتنی ئه‌وه‌ی كه‌له‌ چ نه‌ته‌وه‌یه‌كن یاله‌چ ئاین و ئاینزایه‌كه‌ ته‌نها به‌ناوی هه‌رێمی كوردستان وه‌ هه‌موو ئه‌و ئافره‌تانه‌ ئه‌گرێتیوه‌ كه‌له‌هه‌رێمی كوردستان ده‌ژین بۆیه‌ش ده‌بێت له‌ناو ڕیزه‌كانی یه‌كێتی ئافره‌تان ئافره‌تمان هه‌یه‌ توركمانه‌, مه‌سیحیه‌,ئێزیدیه‌ جگه‌ له‌وه‌ش ئێمه‌ ته‌نها له‌و ڕوانگه‌وه‌ مواجه‌هه‌ی پارتی دیموكراتی كوردستانین گرینگی دانی ڕوانگه‌ی پارتی دیموكراتی كوردستان بۆ ڕۆڵ بینینی ئافره‌تانی كوردستان كه‌ ئافره‌ت ده‌بێ‌ ده‌وری هه‌بێ‌ به‌پڕۆسه‌ی دیموكراسی وه‌كومافێكی دیموكراتی ئافره‌ت له‌هه‌موو بواره‌كاندا , ژیانی كۆمه‌ڵایه‌تی سیاسی دا ڕۆل ببینێ‌ له‌و ڕوانگه‌وه‌ گرینگی دانی ئه‌و حیزبه‌یه‌ به‌ ڕۆلی ئافره‌ت ئه‌و واجیهه‌ی پارتین به‌ڵام ئێمه‌حیزب نین ڕێكخراوێكی ناحوكمین ,پێناسه‌كه‌مان ڕێكخراوێكی جه‌ماوه‌ری مه‌ده‌نی دیموكراتی ئافره‌تانی كوردستانه‌ تێده‌كۆشین بۆپاراستن و داكۆكی كردن و ده‌سته‌به‌ر كردتی سه‌رجه‌م مافه‌كانی ئافره‌ت و به‌رزكردنه‌وه‌ی ئاستی توانایی له‌گشت بواره‌كانی ژیان به‌شێوازێكی سه‌رده‌میانه‌ ئه‌وه‌ ڕێكخراوه‌كه‌ی ئێمه‌یه‌ به‌م شێوه‌یه‌ ئیش ده‌كات بێئه‌وه‌ی هیچ ڕوانگه‌یه‌كی حیزبی له‌سه‌ر بێت

تێبینی : ئه‌م چاوپێكه‌وتنه‌ له‌ژماره‌ یه‌كی گۆڤاری په‌ڕه‌مووچدا بڵاو كراوه‌ته‌وه‌

درێژه‌ی بابه‌ت...

زانكۆ له‌ وڵاتان سه‌رچاوه‌یه‌ بۆ نه‌خشه‌سازیی وڵات

په‌یامنێری گۆڤاری په‌ڕه‌مووچ له‌گه‌ڵ سه‌رۆكی زانكۆی سه‌ڵاحه‌ددین

دیمانه‌ی ژاڵه‌ به‌رزنجی
زانكۆ به‌ درێژای مێژووی سه‌رهه‌ڵدان و گه‌شه‌كردنی له‌سه‌رجه‌م وڵاتان و كۆمه‌ڵگاكانی جیهاندا, فاكته‌ری سه‌ره‌كیی به‌رزكردنه‌وه‌ی ئاستی هۆشیاری و مه‌عریفی تاكه‌كان و به‌رجه‌سته‌كردنی كۆمه‌ڵگه‌ی شارستانی بووه‌, پێگه‌ی پێگه‌یاندنی نه‌وه‌یه‌كی زانستی و ئه‌كادیمی بووه‌ له‌سه‌رجه‌م ره‌هه‌ند و بواره‌كاندا, زانكۆكانی كوردستانیش هه‌نووكه‌ گه‌شه‌كردنێكی به‌رچاویان به‌خۆیانه‌وه‌ بینیوه‌, له‌گه‌ڵ بوونی كه‌موكوڕی زانستی و جۆرایه‌تی له‌و سۆنگه‌یه‌وه‌, په‌ڕه‌مووچ له‌باره‌ی چه‌ندین پرسی په‌یوه‌ندیدار به‌ زانكۆ, چاوپێكه‌وتنێكی له‌گه‌ڵ دكتۆر ئه‌حمه‌د دزه‌یی سه‌رۆكی زانكۆی سه‌ڵاحه‌ددین سازداوه‌.
په‌ڕه‌مووچ: به‌ڕای جه‌نابتان زانكۆی سه‌ڵاحه‌ددین بووه‌ته‌ ئه‌و مۆڵگه‌ زانستیه‌ی كه‌ له‌ڕووی زانستییه‌وه‌ داهێنه‌ر دروست بكات؟
د. ئه‌حمه‌د دزه‌یی: دیرۆكی زانكۆی سه‌لاحه‌ددین له‌ هه‌ولێر گرنگی تایبه‌تی خۆی هه‌یه‌  كه‌ خۆی له‌ 30 ساڵ ده‌بینێته‌وه‌. دیرۆكێكی پڕ له‌ ئه‌زموونه‌، ئه‌گه‌رچی له‌ هه‌لومه‌رجێكی نائاساییدا تێپه‌ڕیووه‌و له‌ساڵانی هه‌شتاكاندا جه‌ختی رژێمی له‌سه‌ر بووه‌ و كێشه‌و ئاریشای زۆری بۆ دروست كراوه‌، به‌ڵام له‌هه‌مان كاتیشدا ئه‌و  جه‌خته‌ بۆته‌ هه‌وێن بۆ نه‌شوو نووما كردنی گه‌لێك هزری نه‌ته‌وه‌یی و نیشتمان په‌روه‌ری و فاكته‌رێكیش بووه‌ بۆ رووبه‌روو بوونه‌وه‌كی سیاسه‌ته‌ داپلۆسێنه‌كان به‌چه‌كی زانست و مه‌عریفه‌، چونكه‌ پێگه‌یشتن و تێگه‌یشتنی قوتابی و پێگه‌یاندنی بۆ ئاینده‌، به‌مانای دروستكردنی نه‌وه‌یه‌كی هۆشیارو چاپووك بووه‌ له‌و نه‌ته‌وه‌یه‌ كه‌ له‌رێگه‌ی زانكۆوه‌ گه‌لێك قۆناغی گرنگی بڕیووه‌ به‌ره‌و به‌مه‌ده‌نی بوون، له‌نێو ئه‌و نه‌وانه‌دا كه‌ له‌ ده‌روازه‌ی زانكۆوه‌ گه‌لێك مامۆستاو قوتابی داهێنه‌ری لێ‌ دروست بووه‌، له‌ تێكڕای بواره‌كانی زانست دا، هه‌ندێ‌ له‌و داهێنه‌رانه‌ سنووری ئیقلیمی خۆیان تێپه‌ڕاندووه‌و له‌  زانكۆ جیهانیه‌كاندا باوه‌ڕ به‌ داهێنانه‌كانیان كراوه‌ وه‌ك نموونه‌ی ئه‌م وێنه‌ له‌ جیهاندا، دیاره‌ ئه‌م سه‌ركه‌وتن و داهێنانه‌ش مایه‌ی شانازی بوونه‌ بۆ زانكۆی سه‌لاحه‌ددین..
ئاستی ئه‌و داهێنانانه‌ له‌به‌رزبوونه‌وه‌  دابووه‌ به‌پێی تێپه‌ڕبوونی زه‌مه‌ن و هه‌ڵومه‌رجه‌كانی كوردستان، ئه‌مڕۆكه‌ش قه‌واره‌ی ئه‌و داهێنه‌رانه‌ی له‌زانكۆی سه‌لاحه‌ددیندا هه‌نه‌, گرنگی تایبه‌تی خۆی هه‌یه‌ به‌ به‌راورد له‌گه‌ڵ هه‌ر زانكۆیه‌كی دیكه‌ی كوردستاندا.
په‌ڕه‌مووچ: بۆچی هه‌میشه‌ گله‌یی له‌وه‌ ده‌كرێت كه‌ زانكۆكانی كوردستان به‌گشتی و زانكۆی دایك كه‌ سه‌لاحه‌ددین، ئاستی مه‌عریفیان دابه‌زیووه‌؟. 
د. ئه‌حمه‌د دزه‌یی: گله‌یی له‌ئاستی زانستی و مه‌عریفی زانكۆی سه‌لاحه‌ددین ده‌كرێت، چونكه‌ له‌ئاستی خۆزگه‌ دانیه‌، نه‌ك به‌و مانایه‌ی كه‌ ئه‌و ئاسته‌ ته‌نها لای ئێمه‌ نزم بێت، ئه‌م دیارده‌یه‌ هه‌ر ته‌نها په‌یوه‌ست نیه‌ به‌زانكۆی سه‌لاحه‌ددین. به‌ڵكو دیارده‌یه‌كی گشتی زانكۆكانی كوردستان و ئێراقه‌ به‌ڵكو زانكۆكانی رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاستیشه‌ كه‌ ئه‌و  كۆمه‌ڵێ‌ هه‌لومه‌رجی سیاسی، ئابووری، كۆمه‌ڵایه‌تی، رۆشنبیری.. وایان كردووه‌ كه‌ كۆمه‌ڵگای كوردستان له‌و ئاسته‌دا نه‌بێت له‌رووی زانستیه‌وه‌ به‌به‌راورد له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵگا پێشكه‌وتووه‌كانی جیهان، قوتابیش زاده‌ی ئه‌و كۆمه‌ڵگایه‌یه‌. كاتێ‌ دێته‌ زانكۆ ئاماده‌باشیه‌كی په‌روه‌رده‌یی و زانستی بۆنه‌كراوه‌ بۆئه‌وه‌ی له‌زانكۆدا گه‌شه‌ به‌ مه‌عریفه‌ی خۆی بدات و رۆڵی ئێمه‌ رۆڵێكی دیاریكراوه‌. كه‌ ئه‌ویش گه‌یاندنی زانست و مه‌عریفه‌یه‌ به‌ قوتابی، ئینجا قوتابی چه‌ند توانستی وه‌رگرتنی ئه‌و گه‌یاندنه‌ی هه‌یه‌و چه‌ندیه‌تی ئه‌مه‌ له‌سه‌ر خودی قوتابی ده‌وه‌ستێت.. له‌ رابردووداو له‌ ئێستاشدا قوتابی كه‌وتۆته‌ ژێر كۆمه‌ڵێ‌ كاریگه‌ری ده‌ره‌كی، ئه‌و كاریگه‌ربوونانه‌ رۆڵی خۆیان هه‌یه‌ له‌و ئاسته‌ فیكری و زانستیه‌ی ئێمه‌ ئاواتی بۆ ده‌خوازین، ئه‌وه‌تا زۆرێك له‌و قوتابیانه‌ی نه‌كه‌وتوونه‌ته‌ ژێر ئه‌و كاریگه‌رییه‌ ئاستی زانستی و مه‌عریفیان له‌وپه‌ڕی به‌رزی دایه‌، كه‌واته‌ هاوكێشه‌كه‌ له‌ قوتابیه‌ك بۆ ئه‌وی تریان ده‌گۆڕێ‌، دیارده‌یه‌كی گشتی نیه‌ به‌سه‌ر هه‌موواندا وه‌ك یه‌ك.
په‌ڕه‌مووچ: مامۆستا له‌ زانكۆكانی جیهان داڕێژه‌ری پلان و سیاسه‌تی ده‌وڵه‌ت له‌ گشت بواره‌كاندا، به‌ڵام له‌ كوردستان وه‌ك هه‌ست پێده‌كرێت، مامۆستا نه‌یتوانیوه‌ ئه‌و كارێزما به‌هێزه‌ بێت، هۆكاری ئه‌مه‌ بۆچی ده‌گه‌ڕێته‌وه‌؟.
د. ئه‌حمه‌د دزه‌یی: راسته‌ كه‌ زانكۆ له‌ وڵاته‌ پێشكه‌وتووه‌كانی جیهان سه‌رچاوه‌یه‌ بۆ نه‌خشه‌سازی وڵات له‌ تێكڕای بواره‌ سیاسی و كارگێڕی و زانستی و فیكری و ئابووری و بازرگانی و پیشه‌سازی و هتد... چونكه‌ ئه‌و وڵاتانه‌ ده‌یانه‌وێت بونیاتی وڵات و كۆمه‌ڵگاكانیان له‌سه‌ر بنه‌مایێكی زانستی دامه‌زرێنن كه‌ مامۆستای زانكۆ نوێنه‌رایه‌تی ده‌كات، ئه‌و مامۆستا زانكۆییانه‌ له‌ رێگه‌ی توێژینه‌وه‌كانیان و كه‌ره‌سته‌ زانستیه‌كانی خۆیانه‌وه‌ ده‌بن به‌ پێوه‌ر بۆ چاكسازی و به‌رهه‌مهێنان و پێشكه‌وتن، له‌وڵاتی ئێمه‌دا پلان و نه‌خشه‌ی سیاسی وڵات زێتر له‌ده‌ست سیاسه‌ت مه‌داره‌كانه‌ كه‌متر له‌وه‌ی له‌سه‌ر بنه‌ما زانستیه‌كاندا دارێژرابێت، ره‌نگه‌ ئه‌م سیسته‌مه‌ بێت وای كردبێت كه‌ زۆرێك دیارده‌ی ناوازه‌ دروست بێت كه‌ درزو كه‌له‌به‌ری زۆری لێ‌ بكه‌وێته‌وه‌و گه‌نده‌ڵی كارگێڕی بێته‌ ئاراو  ئاستی به‌رهه‌مهێنانی كه‌م بێته‌وه‌، بۆیه‌ ئه‌گه‌ر بمانه‌وێت خۆمان دووره‌ په‌رێز رابگرین له‌و كێشه‌و درزانه‌ ئه‌وه‌ ده‌بێ‌ ئه‌و خاڵانه‌ ره‌چاو بكه‌ین.
1-    پته‌وكردنی په‌یوه‌ندی حكومه‌ت و زانكۆو پشت به‌ستن به‌ ئه‌زموونه‌ زانستیه‌كان و مامۆستا زانكۆییه‌كان بۆ داڕشتنی بڕیاره‌كان و دانانی سیسته‌می كارگێڕی.
2-    هانی مامۆستایانی زانكۆ بدرێت كه‌ بچنه‌ نێو مه‌یدانه‌كانی پیشه‌سازی و كشتوكاڵی و به‌رهه‌مهێنان و دام و ده‌زگاكانی دیكه‌ی حكومه‌ت به‌مه‌به‌ستی پیاده‌كردنی ره‌وتی زانستی زانكۆیی له‌نێویاندا.
3-    هاندانی مامۆستایانی زانكۆ بۆ چوونه‌ ناو كه‌رتی تایبه‌ت و رۆڵ بینینیان له‌ پێشخستنی ئه‌و كه‌رته‌ له‌ تێكڕای بواره‌كاندا.
په‌ڕه‌مووچ: قوتابیمان دواندووه‌ پێی وایه‌ كه‌زانكۆ ته‌نیا بۆ وه‌ده‌ستهێنانی بڕوانامه‌یه‌و به‌س، هه‌ندێكی دیكه‌ش ده‌ڵێن، زانكۆ جێگه‌یه‌ك نییه‌ بۆ پێگه‌یاندنی تاك، به‌ڕێزتان ئه‌مه‌ چۆن لێكده‌ده‌نه‌وه‌؟.
د. ئه‌حمه‌د دزه‌یی: بیروبۆچوونی قوتابیان له‌مه‌ڕ زانكۆو خوێندن و ئاینده‌یان جیاوازه‌، ئه‌وانیش ئازادن له‌هه‌ر بیركردنه‌وه‌و بۆچوونێك هه‌یانبێت.. زۆرێك له‌وان پێیان وایه‌ كه‌ زانكۆ پردێكه‌ بۆ گه‌یشتن به‌ بڕوانانه‌و وه‌زیفه‌و ئیدی دوای گه‌یشتن به‌و مه‌رامه‌ وه‌زیفه‌یه‌كی دیكه‌یان نامێنێ‌، جۆرێكی دیكه‌ وای بۆ ده‌چێت كه‌ چوونه‌ ناو دونیای زانست سنورێكی بۆ نیه‌و دوای ته‌واو كردنی كۆلیژ ده‌یان خۆزگه‌ی دیكه‌یان دێته‌ ڕێ‌..
جۆرێكی دیكه‌ زانكۆ ده‌كاته‌ فاكته‌رێك بۆ خۆچه‌ك كردنی به‌زانست و ئاواتی ئه‌وه‌ی هه‌یه‌ ئه‌و زانسته‌ بۆ خزمه‌تی كۆمه‌ڵگاكه‌ی ته‌وزیف بكات ئه‌مه‌ش به‌ ئه‌ركێكی نه‌ته‌وه‌یی و نیشتمانی ده‌زانێت.. له‌هه‌موو حاڵه‌تێكا بمانه‌وێت و نه‌مانه‌وێت زانكۆ رۆڵی كاریگه‌ری خۆی هه‌یه‌ له‌سه‌ر كه‌سایه‌تی قوتابی و ئاینده‌ی قوتابی. چونكه‌ زانكۆ له‌نێو كۆمه‌ڵگادا هێمایه‌كه‌ بۆ كه‌سیه‌تی سه‌ركه‌وتوو، بۆ هه‌ڵگرتنی ناونیشانێكی ره‌ونه‌قدار له‌به‌ر دیدی كۆمه‌ڵگا، زۆر جارانیش له‌كۆمه‌ڵگای ئێمه‌دا زانكۆ ده‌كرێته‌ پێوه‌ر بۆ كه‌سایه‌تی تاكێك و سه‌ركه‌وتن و سه‌رنه‌كه‌وتنی له‌ ژیاندا.. بۆیه‌ به‌هه‌ڵه‌ داده‌چین ئه‌گه‌ر بڵێین زانكۆ پێگه‌یه‌ك نیه‌ بۆ دروستكردنی كه‌سایه‌تی دیار له‌نێو  كۆمه‌ڵگادا. هاتا خودی قوتابیش دوای ئه‌وه‌ی زانكۆ ته‌واو ده‌كات و ناونیشانی ده‌رچووی هه‌ڵده‌گرێت، ئاستی به‌رپرسیاریه‌تی به‌رامبه‌ر به‌كۆمه‌ڵگاو به‌رامبه‌ر به‌خۆی زێتر ده‌بێت و ئه‌و شانازیه‌ی هه‌میشه‌ له‌گه‌ڵ دایه‌ كه‌ ده‌رچووی زانكۆیه‌.
په‌ڕه‌مووچ: قوتابی له‌ زانكۆ ئه‌وه‌نده‌ی حه‌زی لێیه‌ له‌یانه‌ی قوتابیان و یاریكردن كات به‌سه‌ر به‌رێت، ئه‌وه‌نده‌ حه‌زی له‌وانه‌ خوێندن نییه‌، به‌ڕێتان هۆكاری ئه‌مه‌ چۆن لێكده‌ده‌نه‌وه‌؟.
د. ئه‌حمه‌د دزه‌یی: ئه‌م هاوكێشه‌یه‌ به‌سه‌ر هه‌موو قوتابیان به‌تێكڕایی پیاده‌ ناكرێت. چونكه‌ ئه‌وانیش جیاوازن له‌ بیروڕاو بۆچوون و ئاره‌زوه‌كانیان، ئه‌گه‌ر كۆمه‌ڵێ‌ قوتابی هه‌بن له‌هاوشێوه‌ی ئه‌وانه‌ی خوێندن په‌راوێز بكه‌ن و كاتی خۆیان به‌كاری بێ‌ كه‌ڵك به‌سه‌ر به‌رن، ئه‌وه‌ زۆرتر له‌وانه‌ ئه‌و قوتابیه‌ هۆشیاره‌ كه‌م وێنانه‌ن كه‌ له‌خوێندندا سه‌ركه‌وتنی گه‌وره‌ به‌ده‌ست دێنن و ئاواتی گه‌وره‌یان هه‌یه‌ بۆ ئاینده‌ی خۆیان و سنوورێكیان نیه‌ له‌وه‌ستان. هه‌ربۆ نموونه‌ ئه‌و سه‌دان قوتابیانه‌ن كه‌ به‌هۆی ئاواتی زۆریان بۆ خوێندن و ئه‌و پله‌ نایابانه‌ی به‌ده‌ستی دێنن به‌ره‌و خوێندنی باڵا هه‌ڵده‌كشێن و مامۆستای كارامه‌و پسپۆرو خاوه‌ن ئه‌زموونیان لێ‌ ده‌رده‌چێت، ئه‌گه‌ر قوتابی له‌به‌رنامه‌ی ژیانی رۆژانه‌ی داو له‌كاتی فه‌راغدا ئه‌گه‌ر ماوه‌یه‌كیش بۆ ئاره‌زووی گه‌نجانه‌ی خۆشی ته‌رخان كات ئه‌مه‌ شتێكی ئاساییه‌ چونكه‌ قوتابیش ئاده‌میزادێكه‌. به‌تایبه‌تی له‌و قۆناغه‌ی زانكۆدا كه‌ له‌هه‌ڕه‌تی لاوی دایه‌.
په‌ڕه‌مووچ: زانكۆی سه‌لاحه‌ددین ساڵانه‌ ژماره‌یه‌كی یه‌كجار زۆر قوتابی لێی ده‌رده‌چن و ده‌بنه‌ خاوه‌ن بڕوانامه‌، به‌ڵام هێشتا هه‌ست به‌فه‌راغێك ده‌كرێت له‌بواری رۆشنبیری و مه‌عریفیدا، له‌داهاتوودا ئه‌و بۆشاییه‌ به‌به‌رزكردنه‌وه‌ی كوالێتی دراسه‌ی زانكۆ چاره‌سه‌ر بێت؟.
د. ئه‌حمه‌د دزه‌یی: ئێستا زانكۆ چه‌ندین پرۆسه‌ی گرنگی له‌به‌رده‌ست دایه‌ بۆ به‌رزكردنه‌وه‌ی ئاستی توانستی قوتابیان و په‌ره‌پێدانی مه‌عریفی، سیسته‌می ئه‌مڕۆی خوێندن. سیسته‌مێكی شارستانی نوێیه‌و هاوكوفه‌ له‌گه‌ڵ پێشكه‌وتنی زه‌مه‌ن و پێشكه‌وتنی كۆمه‌ڵگا، به‌ڵام ئه‌ركه‌كه‌ هه‌رته‌نها له‌ئه‌ستۆی زانكۆ دانیه‌، چونكه‌ زانكۆ كارگه‌یه‌ك نیه‌ بۆ دروستكردنی قوتابی به‌و شێوه‌یه‌ی زانكۆو كۆمه‌ڵگا ئاواتی بۆ ده‌خوازێ‌. به‌ڵكو به‌شێكی زۆر له‌و پرسه‌ ده‌كه‌وێته‌ سه‌ر قوتابی خۆی كه‌ خۆی به‌ به‌رپرس بزانێ‌ به‌رامبه‌ر به‌و نازناوه‌ی وه‌ك قوتابی زانكۆ هه‌ڵی ده‌گرێ‌، چونكه‌ كارێكی نامۆیه‌ قوتابی واهه‌ست بكات ئاستی مه‌عریفی له‌ئاستی كاسبكارێك نزمتره‌. ئه‌ی كه‌واته‌ ئه‌و هه‌موو ساڵانه‌ی خوێندن له‌پێناو چی بوون ئه‌گه‌ر كه‌سایه‌تیه‌كی هوشیارو تێگه‌یشتووی لێ‌ نه‌ڕه‌خسابێت، له‌و حاڵه‌ته‌دا ده‌بێ‌ قوتابی خۆی سه‌ركۆنه‌ی خۆی بكات و له‌خۆی رازی نه‌بێت.
په‌ڕه‌مووچ: به‌شی راگه‌یاندنی كۆلیژی ئه‌ده‌بیات به‌ده‌ست گرفتی بێ‌ ستۆدیۆیی ده‌ناڵێنێت، ئایا به‌ڕای جه‌نابتان ده‌بێت به‌شێكی ئه‌كادیمی ئاوا ستۆدیۆی نه‌بێت؟.
د. ئه‌حمه‌د دزه‌یی: كێشه‌ی ئێمه‌ له‌زانكۆدا هه‌ر ته‌نها نه‌بوونی ستۆدیۆیه‌ك نیه‌ بۆ به‌شی راگه‌یاندن. به‌ڵكو به‌ده‌یان گرفت و كێشه‌ی ترن كه‌ ئه‌م زانكۆیه‌ به‌ده‌ستیه‌وه‌ ده‌ناڵێنێ‌، ره‌نگه‌ ئه‌و دیاردانه‌ به‌خۆزگه‌ی ئێمه‌ش، به‌ڵام هێشتا زۆر خۆزگه‌ هه‌ن نه‌هاتوونه‌ته‌ دی. ئێمه‌ وه‌ك سه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجومه‌نی زانكۆ له‌نزیكه‌وه‌ ئاگامان له‌ كێشه‌كان هه‌یه‌ له‌ئاستیاندا بێ‌ ده‌نگ نه‌بووین. ئه‌وه‌ی بۆمان كرابێت هه‌وڵمان نۆی داوه‌، تا ئه‌و كاته‌ش به‌رپرسیاریه‌تی زانكۆمان له‌سه‌رشان بێت هه‌وڵی بۆ ده‌ده‌ین، به‌ڵام ئێمه‌ش نازانین چه‌ند له‌و هه‌وڵانه‌ سه‌ر ده‌گرن و چه‌ند سه‌ر ناگرن.
په‌ڕه‌مووچ: زۆرجار گله‌یی له‌وه‌ده‌كرێت كه‌ قوتابیانی ده‌رچووی زانكۆ كاتێك ده‌یانه‌وێت ماسته‌ر بخوێنن له‌سه‌ر بنه‌مای نمره‌ نیه‌ به‌ڵكو واسته‌ رۆڵ ده‌بینێت، ئایا ئه‌مه‌ چۆن روون ده‌كه‌یته‌وه‌؟.
د. ئه‌حمه‌د دزه‌یی: ئه‌وه‌ی ئێوه‌ باسی لێوه‌ ده‌كه‌ن دیارده‌ی ئه‌مڕۆكه‌ نیه‌و ئێستا دوای كه‌م كردنه‌وه‌ی ده‌سه‌ڵات ده‌ستێوه‌ردانی حزبی له‌ كاروباری زانكۆداو ئه‌و ره‌وته‌ی گراوه‌ته‌به‌ر بۆ وه‌رگرتنی قوتابی خوێندنی باڵاو مه‌رجه‌كانی بۆ ناڕه‌خسێنێ‌ بۆ دیاۆده‌ی واسته‌و واسته‌كاری، نموونه‌ش ئه‌و قوتابیانه‌ن كه‌ ئه‌مساڵ بۆ خوێندنی باڵا هه‌ڵبژێردران و ئه‌و رێنماییانه‌ی گرانه‌ به‌ر بۆ ئه‌و وه‌رگرتنه‌ تا رێچكه‌ی یاسایی و شه‌رعی خۆی وه‌ربگرێت.
په‌ڕه‌مووچ: له‌زۆربه‌ی زانكۆكانی دونیا قوتابی ئه‌گه‌ر پڕۆژه‌ی داهێنه‌رانی هه‌بێت له‌رووی مادییه‌وه‌ هاوكاری ده‌كرێت، به‌ڵام له‌ كوردستان پلان و به‌رنامه‌ی ئاوا نابینرێت، بۆچی؟.
د. ئه‌حمه‌د دزه‌یی: ئێمه‌ له‌ چوارچێوه‌ پرۆسه‌ی خوێندندا، به‌تایبه‌ت له‌بواری خوێندنی باڵادا په‌یڕه‌وی هاوكاری كردنی قوتابیانمان كردووه‌، كه‌ ره‌نگه‌ پرۆسه‌ی خوێندن له‌زانكۆكانی ئێمه‌ له‌رووی خه‌رجیه‌وه‌ به‌راورد نه‌كرێت له‌گه‌ڵ زانكۆكانی ده‌ره‌وه‌ كه‌ بارێكی ئێجگار قورس ده‌خاته‌ سه‌ر قوتابی تا خوێندن ته‌واو ده‌كات، به‌پێچه‌وانه‌ی ئه‌م حاڵه‌ته‌ ئه‌وه‌تا حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان بۆ ئه‌مساڵ بودجه‌یه‌كی گرانبه‌های بۆ خوێندنی باڵا له‌ ده‌ره‌وه‌ی كوردستان ته‌رخانكردو به‌سه‌دان قوتابی له‌سه‌ر ئه‌ركی حكومه‌ت  ره‌وانه‌ی ده‌ره‌وه‌ كراوه‌ ئه‌مه‌ش هاندانێكی گه‌وره‌یه‌ بۆ پێشخستنی ره‌وتی خوێندن له‌كوردستاندا.
په‌ڕه‌مووچ: راسته‌ ده‌سه‌ڵاتی زانكۆو مامۆستا له‌چوارچێوه‌ی ده‌سه‌ڵاتی یه‌كێتی قوتابیان دیوار به‌ند كراوه‌؟.
د. ئه‌حمه‌د دزه‌یی: هه‌ندێ‌ پروپاگه‌نده‌ له‌ملاو له‌ولا ده‌كرێن به‌ئامانجی شێواندنی رووی شارستانی زانكۆ كه‌ ره‌نگه‌ زۆر جاران ده‌چنه‌ ژێر فشاری ململانێی حزبایه‌تیه‌وه‌ جێگه‌ی متمانه‌نین. چونكه‌ ئه‌مڕۆكه‌ نه‌ یه‌كێتی قوتابیان و نه‌ هیچ رێكخراوێكی دیكه‌ی ده‌ره‌كی رێگه‌ به‌خۆی نادات له‌سنووری پسپۆریه‌تی خۆی ده‌رچێت و ده‌ست له‌ كاروباری زانكۆ وه‌ربدات... گرنگیشه‌ ئه‌گه‌ر رێكخراوه‌كانی قوتابیان له‌ زانكۆدا رۆڵی خۆیان بۆ به‌رژه‌وه‌ندی قوتابیان و پرۆسه‌ی خوێندندا  به‌رجه‌سته‌ بكه‌ن.
تێبینی: ئه‌م چاوپێكه‌وتنه‌ له‌ ژماره‌ یه‌كی گۆڤاری په‌ڕه‌مووچدا بڵاو كراوه‌ته‌وه‌
درێژه‌ی بابه‌ت...